Misją Fundacji PROZON jest wspieranie działań prowadzących do wycofania z użycia substancji niszczących ozon (tzw. freonów) oraz ograniczania emisji do atmosfery wszelkich syntetycznych czynników chłodniczych mogących mieć negatywny wpływ na środowisko i klimat na Ziemi.

PROZON kształtuje świadomość ekologiczną wśród użytkowników wspomnianych substancji – tj. zarówno wśród firm instalacyjno- serwisowych, jak i wśród podmiotów wykorzystujących urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne (operatorów). Dla realizacji tych celów, Fundacja administruje utworzoną przez siebie „ogólnopolską siecią odzysku i regeneracji czynników chłodniczych” (tzw. Sieć 3R). Sieć 3R obejmuje ponad 1.000 firm zajmujących się przede wszystkim montażem i serwisowaniem urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz demontażem i utylizacją takiego sprzętu. Aktywna współpraca Fundacji z tymi przedsiębiorstwami jest kluczowa dla osiągnięcia oczekiwanego efektu ekologicznego.
Oprócz wypożyczenia stacji do odzysku oraz dedykowanych butli, firmy serwisowe mają możliwość przekazania zużytych czynników chłodniczych z grupy CFC, HCFC i HFC do ekologicznego zagospodarowania przez PROZON. Z tej ważnej usługi z roku na rok korzysta coraz więcej firm, co ewidentnie świadczy o poprawie świadomości ekologicznej i znajomości obowiązującego prawa dotyczącego SZWO i F-gazów.
Odzyskane czynniki przyjmowane są bezpośrednio w siedzibie Fundacji w Warszawie oraz w kilkudziesięciu Lokalnych Centrach Odzysku (LCO) w całej Polsce. Pełniące funkcję logistyczną LCO – to wybrane oddziały Fundatorów PROZON-u, będących wiodącymi dystrybutorami czynników chłodniczych w Polsce (Air Products, Linde Gaz Polska, Termo Schiessl). Na życzenie klienta – Fundacja organizuje także indywidualny transport butli z odzyskanymi czynnikami, zgodnie z zasadami ADR – z każdego zakątka Polski.

Zdarza się, że serwisanci przywożą do Fundacji odzyskany czynnik R22, który na 100% miał być jednorodny – czyli bez domieszek obcych czynników, a już w trakcie wstępnej analizy okazuje się, że zawiera on domieszkę R125/R134a/R143a albo R32/R125/R134a. Są to odpowiednio – składniki R404A i R407C. A przyczyna tego pomieszania jest zazwyczaj banalna – do odzysku R22 zostały użyte butle, w których wcześniej przechowywano R404A lub R407C i nawet niewielka domieszka przekraczająca 0,5% dyskwalifikuje taki czynnik z punktu widzenia regeneracji. – wyjaśniają przedstawiciele PROZON-u.

Pełna lista LCO oraz dane teleadresowe placówek Fundatorów PROZON-u aktywnych w „Sieci 3R” dostępne są w nowym serwisie Fundacji PROZON, na www.prozon.org.pl. Zapraszamy do tego odmienionego, kolorowego i „radosnego” wortalu – który docelowo ma się stać centralnym źródłem rzetelnych informacji na temat legislacji i zastosowań syntetycznych czynników chłodniczych.

Regeneracja vs. recykling i utylizacja
Odzyskane czynniki chłodnicze podlegają kompleksowemu oczyszczaniu w Centrum Regeneracji należącym do Fundacji. Następnie – po przeprowadzeniu wszelkich specjalistycznych analiz m.in. chromatografem gazowym, PROZON wydaje atest jakości i kieruje czynnik do ponownego wykorzystania. Jednak ze względów legislacyjnych, technologicznych lub ekonomicznych, nie wszystkie przyjęte przez PROZON odzyskane czynniki kwalifikowane są do regeneracji. Część z nich jest gromadzona i sukcesywnie przekazywana do utylizacji.
Centrum Regeneracji Czynników Chłodniczych Fundacji PROZON działa od 2000 r. Technologia i sprzęt, którym dysponuje Fundacja pozwala zregenerować zużyte syntetyczne czynniki chłodnicze do parametrów jakościowych co najmniej równie dobrych jak produkty oferowane przez wytwórców tych substancji, będących potężnymi międzynarodowymi koncernami chemicznymi. Podczas regeneracji, zespół filtrów i separatorów oraz zespół destylacyjny pozwalają usunąć z odzyskanych czynników wszelkie zanieczyszczenia stałe, pozostałości wysokowrzące, olej, wodę oraz gazy nieskraplające się. Regeneracja nie umożliwia jednak odseparowania poszczególnych czynników – jeśli mamy do czynienia z mieszaniną. Dlatego tak ważne jest, aby serwisanci dbali o to, aby różne lub „niepewne” czynniki zawsze odzyskiwać do odrębnych butli.
Warto przy okazji wspomnieć, że zgodnie z polskim i ogólnoeuropejskim prawem – do odzysku zużytych SZWO i F-gazów można stosować wyłącznie specjalnie przeznaczone do tego butle, opatrzone znakiem „π” („Pi”) oraz posiadające aktualną legalizację. Natomiast zabronione jest jakiekolwiek napełnianie butli gazem ciśnieniowym – bez zgody właściciela tej butli. W konsekwencji nie wolno używać do odzysku butli należących do dystrybutorów czynników chłodniczych, które normalnie wykorzystywane są do sprzedaży nowych gazów.
Wysoka jakość czynnika ma bardzo duże znaczenie dla bezawaryjnej pracy urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, dla szczelności instalacji oraz dla ich efektywności energetycznej. A dodatkowo trzeba pamiętać, że w przypadku R22 – począwszy od 2010 r. jedynie zregenerowany czynnik z certyfikatem jakości może być przedmiotem sprzedaży i może być stosowany do uzupełniania ubytków w instalacjach. PROZON jest jedynym znanym źródłem legalnego R22 w Polsce.

*dane skumulowane za lata 2006-2011, w tonach

Zasady przyjmowania zużytych czynników
Fundacja przyjmuje nieodpłatnie wszelkie zużyte czynniki chłodnicze z grupy HCFC i HFC o jednorodności nie mniejszej niż 99,5%. Ten wymóg Polskiej Normy odnosi się do maksymalnej domieszki „obcego” czynnika na poziomie 0,5%, a nie dotyczy innych zanieczyszczeń jakie zawsze występują w używanym czynniku odzyskanym ze starego urządzenia – oleju sprężarkowego (który często stanowi kilka procent masy wagowej zdanego czynnika), wody, zakwaszenia i pozostałości stałych. Wobec braku zewnętrznego finansowania, mieszaniny czynników oraz substancje z grupy CFC (których w Polsce już nie wolno używać od 2004 r.) przyjmowane są odpłatnie, z przeznaczeniem do utylizacji/zagospodarowania. Opłaty za zagospodarowanie CFC i mieszanin są skalkulowane na poziomie realnych kosztów ponoszonych z tego tytułu przez PROZON. Niezależnie od tego, firmy serwisowe dysponujące czynną umową o współpracy z Fundacją mogą korzystać ze znaczących upustów.

Sprawozdania i koszty emisji R22
Początek każdego roku tradycyjnie obfituje w obowiązki sprawozdawcze. Oprócz deklaracji podatkowych, rocznych raportów z działalności oraz sprawozdań finansowych – należy pamiętać o obowiązkach wynikających z legislacji ekologicznej. Nie sporządzenie lub opóźnienie w wysłaniu sprawozdań związanych z ochroną środowiska może bowiem drogo kosztować.
O obowiązkach operatorów urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych zawierających SZWO (CFC i HCFC) lub F-gazy (HFC) już wielokrotnie informowaliśmy. Jeśli ktoś chciałby odświeżyć sobie wiedzę w tym zakresie – to polecamy lekturę biuletynu ekokurier wydanego przez PROZON w IV kw. 2010 r. Z uwagi na brak polskiej ustawy o F-gazach – praktycznie wszystkie zawarte tam informacje są wciąż aktualne. Z kolei – zasadom rozliczania emisji czynników HCFC oraz HFC (F-gazów) poświęcone było prawie całe wydanie biuletynu ekokurier z lipca 2011 r. Obie publikacje są dostępne w serwisie internetowym Fundacji oraz w portalu www.chlodnictwoiklimatyzacja.pl.

W każdym razie, przypomnijmy terminy składania sprawozdań „ekologicznych” do urzędów:
- do 31 stycznia i do 31 lipca: sprawozdanie  za korzystanie ze środowiska – do lokalnego urzędu marszałkowskiego i inspektoratu ochrony środowiska (dot. emisji czynników CFC, HCFC i HFC, emisji spalin itp.);
- do 28 lutego: sprawozdanie ze stosowania substancji kontrolowanych (tj. CFC i HCFC) – do Biura Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu, Instytut Chemii Przemysłowej, ul. Rydygiera 8, 01-793 Warszawa;
- do 15 marca: sprawozdanie z gospodarowania odpadami – do lokalnego urzędu marszałkowskiego.

Zgodnie z ustawą „Prawo ochrony środowiska” – za emisję czynników chłodniczych z instalacji odpowiedzialny jest użytkownik danego urządzenia. Warto więc, aby firmy instalacyjnoserwisowe zwróciły na to uwagę swoim klientom. Jeśli wystąpiła emisja czynników HCFC albo HFC – a kwota samodzielnie skalkulowanej opłaty za korzystanie ze środowiska w danym półroczu przekracza 400 zł, to także w terminie do 31 stycznia (lub 31 lipca – odpowiednio) należy uiścić te opłaty na wyodrębniony rachunek urzędu marszałkowskiego. Jeśli suma podliczonych opłat nie przekracza 400 zł – to nie należy uiszczać opłaty, lecz i tak trzeba złożyć stosowne sprawozdanie.
Operatorzy, którzy wykorzystują jeszcze stare urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne pracujące w oparciu o R22 (HCFC-22) narażeni są na ponoszenie coraz wyższych kosztów. Jeśli urządzenie jest szczelne i dokonywane są regularne przeglądy szczelności – to nie ma problemu. Natomiast ewentualna awaria połączona z emisją czynnika, przy której konieczne będzie zlokalizowanie i usunięcie nieszczelności, a następnie uzupełnienie ubytków – wiąże się z pokaźnymi wydatkami – przekraczającymi łącznie być może nawet 200 zł/kg! Mając na uwadze rosnącą cenę legalnego R22 (po regeneracji) oraz coroczne indeksowanie urzędowych stawek opłat za emisję – wymiana starych urządzeń na nowe, lub choć – zamiana starego freonu z grupy HCFC na odpowiednio dobrany bardziej ekologiczny czynnik z grupy HFC – nabiera coraz większego sensu.

PROZON zapewnia specjalistyczny sprzęt
W ramach Sieci 3R, PROZON zapewnia przedsiębiorstwom serwisowym branży chłodnictwa i klimatyzacji specjalistyczne stacje i butle do odzysku. Firmy najbardziej aktywnie uczestniczące w Sieci 3R, przekazujące do Fundacji zużyte czynniki chłodnicze, używają stacji nieodpłatnie. Pozostałe podmioty płacą relatywnie niewielką opłatę dzierżawną, wynoszącą w skali roku ok. 7-8% wartości nowego urządzenia tego typu. Zgromadzone w ten sposób środki pozwalają sfinansować m.in. koszty napraw wspomnianych stacji, które obciążają Fundację. PROZON planuje zakupienie nowego sprzętu w bieżącym roku.
„Naszym wieloletnim rzetelnym kontrahentom postaramy się zapewnić komplet sprzętu niezbędnego do sprawnego prowadzenia serwisu urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Chcemy zaoferować im najbardziej nowoczesne i wydajne urządzenia do odzysku. Oszczędzając czas serwisantów i niwelując czas przestoju urządzeń – firmy instalacyjne oszczędzą realne pieniądze...” – mówi Michał Dobrzyński, Prezes Zarządu Fundacji PROZON

Znacząco podwyższone kwoty opłat za emisję syntetycznych czynników chłodniczych obowiązują od 2009 r. Pod koniec każdego roku Minister Środowiska określa w obwieszczeniu konkretne stawki obowiązujące w kolejnym dwunastomiesięcznym okresie. Stawka za emisję czynnika R22 (HCFC-22) w 2011 r. wynosiła aż 53,92 zł/kg, zaś za emisję w 2012 r. – już 55,32 zł/kg.
Warto także pamiętać, że opłaty za korzystanie ze środowiska dotyczą również emisji F-gazów, w tym takich czynników jak R134a, R404A, R407C, R410A, R507 itd. W 2011 r. emisja HFC kosztowała 26,96 zł/kg (plus zakupy nowych czynników do uzupełnienia ubytków), a w 2012 r. – wynosi już 27,66 zł/kg. Opłaca się zatem dbać o instalacje chłodnicze i klimatyzacyjne, przeprowadzając wymagane prawem okresowe kontrole szczelności.
W razie potrzeby – jak zawsze chętnie służymy dalszymi wyjaśnieniami telefonicznymi i mailowymi. Przed kontaktem z Fundacją sugeruję jednak zerknąć najpierw do serwisu internetowego www.prozon.org.pl. Bardzo prawdopodobne, że odpowiedź na Państwa pytanie już tam jest!

AUTOR:
Michał DOBRZYŃSKI
– Prezes Zarządu Fundacji PROZON