Wyniki badań i analiz skuteczności oraz czasu opuszczenia przez ludzi zagrożonego obiektu, powodują stopniową zmianę podejścia do sposobu wykorzystania wind podczas pożaru w budynku wysokim. Prawdopodobnie w przyszłości dźwigi będą mogły stanowić równorzędną z klatkami schodowymi drogę ewakuacji.

Wysokie koszty adaptacji wind do warunków ewakuacji, nie sprzyjają jednak przyjmowaniu takiego rozwiązania i obecnie realizowane w naszym kraju scenariusze pożarowe nie przewidują wykorzystania ich bezpośrednio do bezpiecznego opuszczenia budynku. Nie można jednak całkowicie zapomnieć o tej wydzielonej pożarowo części obiektu. Właściwe zabezpieczenie szybów windowych, stanowiących połączenie pomiędzy wszystkimi kondygnacjami budynku, jest bardzo istotne pod kątem ochrony życia ludzkiego. Przy braku odpowiednich rozwiązań technicznych, kanały szybu stanowią drogę dla przepływu dymu i gazów pożarowych – od poziomu na którym wybuchł pożar do kondygnacji znacznie oddalonych od miejsca bezpośredniego zagrożenia. Zabezpieczenie wind przed przedostawaniem się do nich toksycznych produktów spalania jest również usankcjonowanym prawnie warunkiem ochrony dźwigów wykorzystywanych na potrzeby ekip ratowniczych. W prezentowanym artykule przedstawione zostały główne metody ochrony tej wydzielonej pożarowo przestrzeni, z wykorzystaniem instalacji wentylacji pożarowej.

System oddymiania grawitacyjnego

Dość częstym rozwiązaniem stosowanym w szybach windowych są instalacje oddymiania grawitacyjnego, składające się z automatycznie otwieranej klapy dymowej zlokalizowanej w najwyższej części szybu dźwigowego oraz układu nawiewu powietrza kompensacyjnego w dolnej części kanału. Tego typu instalacja pełnić może dwie funkcje (rys. 1.).Po pierwsze w przypadku pożaru na jednej z kondygnacji budynku, dym przedostający się przez nieszczelności w drzwiach dźwigu do wnętrza szachtu ma szanse wydostać się poza budynek. Zmniejsza się dzięki temu zagrożenie zadymienia innych niż bezpośrednio objęta pożarem kondygnacja (kondygnacji położonych powyżej źródła ognia). Oczywiście skuteczność tego układu, jak wszystkich systemów oddymiania grawitacyjnego, jest wprost proporcjonalna do temperatury dymu (stratyfikacji termicznej), oporów przepływu, jakie napotyka dym na drodze do punktu wylotowego i silnie uzależniona od warunków atmosferycznych. Z tych przyczyn, zastosowanie oddymiania grawitacyjnego szachtu windowego może być uzasadnione w budynkach o ograniczonej wysokości (klasyfikowanych jako średniowysokie). Drugą funkcją omawianego typu układu jest usuwanie dymu podczas ewentualnego pożaru w samym szybie windowym (np. pożaru kabiny windowej lub instalacji elektrycznej w szachcie). W tym przypadku, klapa dymowa zabezpiecza kondygnacje budynku przed wydostawaniem się na nie dymu z szachtu windowego. Opisana powyżej funkcja systemu grawitacyjnego powoduje, że jego zastosowanie jest również uzasadnione, jeżeli przestrzeń szachtu windowego objęta zostanie systemem ochrony przed zadymieniem (system podwyższonego ciśnienia lub napowietrzania pożarowego). Dla tak połączonych układów otwarcie klap dymowych nastąpić może jedynie w sytuacji, kiedy dym zostanie wykryty w szachcie windowym, co przy sprawnie działającym systemie nadciśnieniowym oznacza pożar właśnie w tej przestrzeni. Znaczne kontrowersje budzi natomiast stosowany krajowy standard projektowy (PN-B-02877-4:2001), stosowany do doboru wymaganej powierzchni czynnej klapy dymowej. Według zapisu normy, wielkość ta uzależniona jest wyłącznie do powierzchni rzutu podłogi szachtu windowego (2,5% tej powierzchni i nie mniej niż 0,5 m2). Brak jest natomiast powiązania z wyliczoną na podstawie założonej mocy pożaru ilością powstającego dymu. W konsekwencji, dobrana wielkość klap dymowych może nie zapewniać skutecznego odprowadzenia dymu, szczególnie w przypadku pożaru, którego źródło znajdować się będzie w przestrzeni szachtu.

Rys. 1. Funkcjonowanie systemu oddymiania grawitacyjnego szachtu windowego