Miedź jest jednym z bardziej popularnych materiałów wykorzystywanych do instalacji przetłaczających płyny. Spowodowane jest to przede wszystkim trwałością takich instalacji, jakością połączeń uzyskiwanych oraz dostępnością rur. Powszechnie więc spotkamy rury miedziane w instalacjach grzewczych, a co za tym idzie sporo instalatorów jest dobrze zapoznanych z tą technologią.

Równie powszechnie a może nawet i częściej niż w systemach grzewczych miedź jest wykorzystywana w klimatyzacji i chłodnictwie do przetłaczania czynników chłodniczych w szczególności fluorowęglowodorów HFC, czyli np. najbardziej ostatnio popularnego R410A. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że instalacja grzewcza i chłodnicza wykonana z rur miedzianych znacznie się od siebie różni. Pierwsza sprawa to rodzaj rury. W instalacjach chłodniczych panują zdecydowanie większe ciśnienia niż w instalacjach grzewczych, a substancja, którą się przetłacza jest dużo bardziej aktywna chemicznie niż woda, w związku z tym do tych instalacji stosujemy specjalne rury „chłodnicze” (o większej grubości ścianki i wykonane z miedzi beztlenowej i fosforowej) zgodne z normą PN-EN 12735-1. Ponadto przy wykonywaniu instalacji należy dużo bardziej rygorystycznie przestrzegać trzech podstawowych zasad SUCHO, CZYSTO i SZCZELNIE (rys. 1.).

Rys. 1. Zasada sucho, czysto, szczelnie

Nieprzestrzeganie tych zasad powoduje hydrolizę i degradację oleju chłodniczego, zatarcie sprężarki, brak efektu chłodzenia i grzania, czy awaryjne wyłączanie urządzenia. Pierwsza zasada, której powinniśmy przestrzegać to zamknięcie rur na każdym etapie: transportu, magazynowania, montażu. Zamykanie rur zabezpieczy nas przed dostawaniem się wilgoci i zanieczyszczeń wraz z powietrzem otaczającym (rys. 2.).

Rys. 2. Zamykanie rur podczas transportu, magazynowania i montażu

Druga zasada to zabezpieczanie rur przed zabrudzeniem podczas cięcia i gradowania. Odpowiednie położenie rur otworem do dołu zapobiegnie dostawaniu się do wnętrza opiłków.

Rys. 3. Zabezpieczenie podczas gradowania

I trzecia, ale równie ważna zasada – lutowanie rur w osłonie azotu. Azot w instalacji zapobiega utlenianiu wewnętrznych ścianek rur, a produkty utleniania mogą powodować zatkanie zaworów elektromagnetycznych, uszkodzić sprężarkę, czy zatkać kapilarę zaworu rozprężnego.

Rys. 4. Lutowanie w osłonie azotu

Różnica jakości połączenia wykonanego w osłonie azotu i bez tej osłony jest widoczna gołym okiem.

Jeżeli chcielibyśmy stworzyć katalog najważniejszych błędów, których należy unikać przy wykonywaniu instalacji chłodniczej, to zamieściłbym w nim:

• dobór nieodpowiedniej rury niezgodnej z normą i nie przeznaczonej do instalacji chłodniczych, w związku z tym nie gwarantującej odpowiedniej wytrzymałości (ze względu na grubość ścianki) oraz trwałości (ze względu na odporność chemiczną),
• przechowywanie rur w nieodpowiednich warunkach tj. niezamkniętych. Powoduje to, że wilgoć zwarta w powietrzu zgromadzonym w rurach magazynowanych na zewnątrz może kondensować po wprowadzeniu ich do ogrzewanych pomieszczeń,
• wprowadzenie rur nieodpowiednio zabezpieczonych, czyli niezamkniętych przez przegrody budowlane, co powoduje dostawane się zanieczyszczeń do wnętrza rur,
• wykonywanie nieodpowiednich połączeń: lutowanie rur bez osłony azotu, powodujące powstawanie zanieczyszczeń i grożących zakwaszeniem oleju,
• nieodpowiednie przygotowanie końcówek rur do wykonanie kielichów i połączeń lutowanych poprzez stosowanie nieodpowiednich noży i owalizowanie rur lub niezachowanie prostopadłości płaszczyzny cięcia, niestosowanie profesjonalnych gratownic (bądź używanie do tego celu zwykłych noży) i pozostawianie zadziorów na krawędzi rury,
• złe wykonywanie kielichów i roztoczeń przez używanie rozkalibrowanych narzędzi lub niestaranne osadzenie rury w kielichownicy czy roztaczarce, co powoduje nadmierne osłabienie ścianki i niebezpieczeństwo pęknięcia,
• złe wykonanie łuków poprzez niestosowanie giętarek lub stosowanie promieni gięcia nieodpowiednich dla danych średnic, co powoduje osłabienie ścianek i naraża rurę na pęknięcie i powoduje przewężenia zwiększające opory przepływu,
• złe wykonanie połączeń rozłącznych poprzez niestosowanie kluczy dynamometrycznych i za słabe lub za mocne dokręcanie śrubunków (w tym drugim przypadku oznacza to osłabienie kielicha),
• złe wykonanie izolacji termicznej – za cienkiej lub nieszczelnej, co powoduje niekontrolowaną kondensację pary wodnej na rurach i ich „pocenie się”,
• niezabezpieczenie izolacji rur biegnących na zewnętrz za pomocą koryt metalowych lub PCV, przez co zostaje ona wydziobana przez ptaki,
• nieodpowiednie mocowanie instalacji do ścian i sufitów za rzadkie podpory, bez podkładek gumowych, przez co narażona jest ona na drgania a nawet przecięcia na przejściach przez otwory w elementach stalowych.

Rys. 7. Jednostka zewnętrzna posadowiona na wypoziomowanej podkonstrukcji i na amortyzatorach

Instalacja chłodnicza jest kluczowym elementem systemu klimatyzacji. Wykonywana na budowie przez instalatorów jest szczególnie narażona na błędy, a to powoduje zmniejszenie wydajności, a nawet uszkodzenie urządzeń. W związku z tym należy szczególnie dobrze przygotować się do jej wykonania – prace realizować z dużą rzetelnością i zadbać o prawidłowy nadzór i odbiór.

Należy jednak pamiętać również o pozostałych warunkach poprawnego montażu klimatyzatorów. Nasz katalog błędów do uniknięcia możemy poszerzyć o:

(...)

Podsumowanie

Na koniec chciałbym zwrócić uwagę iż uzyskanie efektu komfortowego chłodzenia przy minimalizacji kosztów energii jest możliwe jedynie przy starannym dotrzymywaniu zaleceń montażowych. Rzetelne podejście do wykonania montażu gwarantuje nie tylko prawidłową pracę urządzenia, ale również przynosi oszczędności w postaci niepotrzebnych wizyt reklamacyjnych u klienta.

Michał ZALEWSKI
Kierownik Sekcji Szkoleń
KLIMA-THERM S.A.

Więcej na ten temat przeczytają Państwo w Chłodnictwie i Klimatyzacji nr 08/2014