Program ramowy „Horyzont 2020" to największy w historii program finansowania badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. Jego budżet to ponad 77 mld EUR (w cenach bieżących). Kluczowym zadaniem Programu jest stworzenie spójnego systemu finansowania innowacji: od koncepcji naukowej, poprzez etap badań, aż po wdrożenie nowych rozwiązań, produktów czy technologii. Poniżej druga część artykułu.

MŚP

Program „Horyzont 2020” przewiduje zachęty i wsparcie dla zwiększonego zintegrowanego udziału MŚP w realizacji wszystkich celów szczegółowych programu.

Oprócz tworzenia lepszych warunków uczestnictwa MŚP w programie „Horyzont 2020”, w obrębie celu szczegółowego „Wiodąca pozycja w zakresie technologii prorozwojowych i przemysłowych” oraz w ramach priorytetu „Wyzwania społeczne” zostaną zastosowane, zgodnie z art. 22 rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 „Horyzont 2020”, specjalne środki określone w celu szczegółowym „Innowacje w MŚP” (specjalny instrument przeznaczony dla MŚP). To zintegrowane podejście powinno sprawić, że co najmniej 20% ich połączonych budżetów zostanie przeznaczone na rzecz MŚP.

Szczególną uwagę zwraca się na odpowiednią reprezentację MŚP w partnerstwach publiczno-prywatnych, o których mowa w art. 25 rozporządzenia (UE) nr 1291/2013. 

„Szybka ścieżka do innowacji” (FTI) 

FTI istotnie skróci czas od momentu pojawienia się pomysłu do jego wejścia na rynek i oczekuje się, że zwiększy uczestnictwo sektora przemysłu oraz podmiotów po raz pierwszy ubiegających się o udział w programie „Horyzont 2020”.

Zgodnie z art. 24 rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 procedura pilotażowa „Szybka ścieżka do innowacji” wesprze działania innowacyjne w ramach celu szczegółowego „Wiodąca pozycja w zakresie technologii prorozwojowych i przemysłowych” oraz w ramach priorytetu „Wyzwania społeczne”, z zastosowaniem podejścia oddolnego na podstawie stale otwartego zaproszenia do składania wniosków, gdy „czas na udzielenie dotacji” nie przekracza sześciu miesięcy. FTI będzie sprzyjać innowacjom w Europie – mającym podstawowe znaczenie dla konkurencyjności Unii.

Szczegółowe aspekty realizacji

Wdrożenie dwóch instrumentów będzie powierzone grupie Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz Europejskiemu Funduszowi Inwestycyjnemu (EFI) lub innym instytucjom finansowym, którym można powierzyć wdrożenie instrumentów finansowych zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) nr 966/2012. Ich projekt i realizacja będą dostosowane do ogólnych przepisów dotyczących instrumentów finansowych, określonych w tym rozporządzeniu oraz do bardziej szczegółowych wymogów operacyjnych, które zostaną określone w wytycznych Komisji. Stosowanie instrumentów finansowych musi wnosić wyraźną wartość dodaną Unii i powinno zwiększać dźwignię finansową oraz funkcjonować jako uzupełnienie instrumentów krajowych. 

Pośrednicy finansowi, wybrani przez jednostki uprawnione do wdrażania instrumentów finansowych na mocy art. 139 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 na podstawie otwartych, przejrzystych, proporcjonalnych i niedyskryminacyjnych procedur, mogą obejmować prywatne instytucje finansowe, a także rządowe i półrządowe instytucje finansowe, krajowe i regionalne banki publiczne, jak i krajowe i regionalne banki inwestycyjne. 

Ich elementy można łączyć, ewentualnie dodając dotacje (w tym kwoty ryczałtowe), w ramach co najmniej jednego zintegrowanego programu wspierania określonych kategorii beneficjentów lub projektów specjalnego przeznaczenia, np. MŚP i przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji wykazujących potencjał wzrostu lub wielkoskalowych demonstracji innowacyjnych technologii.

Ich wdrożenie będzie wspierane przy użyciu pakietu środków towarzyszących. Mogą one obejmować:ƒƒ

• pomoc techniczną dla pośredników finansowych uczestniczących w procesie oceny kwalifikowalności wnioskówo udzielenie pożyczki lub wartości zasobów wiedzy;
• plany gotowości inwestycyjnej w zakresie inkubacji, coachingu i mentoringu MŚP i wspieranie ich współdziałania z potencjalnymi inwestorami;
• środki przeznaczone na popularyzowanie wśród przedsiębiorstw venture capital i aniołów biznesu informacji o potencjale wzrostu innowacyjnych MŚP uczestniczących w unijnych programach finansowania;
• plany przyciągnięcia prywatnych inwestorów w celu wspierania wzrostu innowacyjnych MŚP i przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji;
• ƒƒdziałania mające na celu polepszenie transgranicznego i międzynarodowego finansowania dłużnego i kapitałowego;
• ƒƒplany zachęcania fundacji i osób fizycznych zajmujących się działalnością charytatywną do wspierania badań naukowych i innowacji;
• plany wspierania korporacyjnych przedsięwzięć biznesowych i zachęty do działania skierowane do funduszy typu family office i aniołów biznesu.

Szczegółowe działania wspierające

Wsparcie dla MŚP prowadzących intensywne badania naukowe będzie miało na celu propagowanie zorientowanych na rynek innowacji dokonanych przez MŚP prowadzących działalność w zakresie badań i rozwoju. Jest ukierunkowane na MŚP, które prowadzą intensywne badania naukowe w dowolnym sektorze i muszą również wykazać się zdolnością do komercyjnego wykorzystania wyników projektów.

Działanie obejmie wszystkie obszary nauki i technologii w ramach oddolnego podejścia w celu dostosowania go do potrzeb MŚP prowadzących działalność badawczorozwojową. 

Działanie będzie realizowane poprzez inicjatywę ustanowioną na mocy art. 185 TFUE w oparciu o program Eurostars, który zostanie ukierunkowany zgodnie ze wskazówkami zamieszczonymi w jego ocenie okresowej.

Zwiększenie innowacyjnych zdolności MŚP 

Wspierane będą transnarodowe działania wspomagające wdrażanie i uzupełniające środki przeznaczone dla MŚP w całym zakresie programu „Horyzont 2020”, zwłaszcza w celu zwiększania innowacyjnych zdolności MŚP. Działania te mogą obejmować propagowanie wiedzy, udzielanie i upowszechnianie informacji, działania w zakresie szkoleń i mobilności, tworzenie sieci kontaktów i wymianę najlepszych praktyk, opracowanie wysokiej jakości mechanizmów i usług wspierania innowacyjności o wysokiej unijnej wartości dodanej dla MŚP (np. zarządzanie własnością intelektualną i innowacjami, transfer wiedzy, innowacyjne zastosowanie ICT i umiejętności cyfrowe w MŚP), jak również udzielanie MŚP pomocy w nawiązaniu kontaktów z partnerami w zakresie badań naukowych i innowacji w całej Unii, dzięki czemu będą one mogły zapoznać się z technologią i rozwinąć zdolności innowacyjne. Organizacje pośredniczące reprezentujące grupy innowacyjnych MŚP zostaną zaproszone do prowadzenia międzysektorowych i międzyregionalnych działań w zakresie innowacji z MŚP dysponującymi kompetencjami, które wzajemnie się uzupełniają, w celu rozwinięcia nowych przemysłowych łańcuchów wartości.

Te działania są koordynowane – w odpowiednich przypadkach – z podobnymi środkami krajowymi. Zakłada się ścisłą współpracę z siecią krajowych punktów kontaktowych. Poszukiwane będą synergie z polityką spójności UE w nawiązaniu do krajowych i regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji w zakresie innowacji.

Planuje się wzmocnienie powiązania z Europejską Siecią Przedsiębiorczości (w ramach programu COSME) przy zapewnieniu jej koordynacji z krajowymi punktami kontaktowymi. Wsparcie może przybrać formę lepszych usług informacyjnych i doradczych, poprzez działania w zakresie mentoringu, coachingu i poszukiwania partnerów dla MŚP zamierzających rozwijać innowacyjne projekty transgraniczne, aż po zapewnienie usług wspierających innowacje. Tego rodzaju działania wpisują się w kompleksowe podejście Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości do kwestii wspierania MŚP, wraz z silną regionalną i lokalną obecnością sieci.

Wsparcie innowacji rynkowych

Działania te będą wsparciem na rzecz transnarodowych innowacji rynkowych w związku ze zwiększeniem innowacyjnych zdolności MŚP poprzez poprawę warunków ramowych dla innowacji oraz stawianie czoła określonym przeszkodom hamującym wzrost innowacyjnych MŚP wykazujących potencjał do szybkiego wzrostu. Wsparcie przyznawane będzie na specjalistyczne wspieranie innowacji (obejmujące np. korzystanie z własności intelektualnej, sieci nabywców, wspieranie biur transferu technologii oraz projektowanie strategiczne) oraz przeglądy polityk publicznych dotyczących innowacji.

W związku z tym, w Programie Horyzont 2020 przyjęto założenie, że około 20% całkowitego budżetu przeznaczonego na walkę z wyzwaniami społecznymi oraz na technologie wspomagające i przemysłowe trafi w ręce małych i średnich przedsiębiorstw, przede wszystkim za pośrednictwem nowego instrumentu, wzorowanego na rozwiązaniach amerykańskich, zwanego Instrumentem MŚP (SME Instrument). Jego celem jest wypełnienie luki przy finansowaniu przez MŚP badań na wczesnym etapie, badań wysokiego ryzyka oraz innowacji, jak również pobudzanie innowacji przełomowych.

Szczegóły programu

Wsparcie zostało przygotowane w ten sposób, żeby objęty nim był cały proces tworzenia innowacji, począwszy od studium wykonalności aż po komercjalizację.

Faza I

Celem Fazy I jest m.in.: ocena potencjału technicznego i komercyjnego projektu, wykonalności koncepcji, ocena ryzyka, zarządzanie prawami własności intelektualnej oraz poszukiwanie partnerów do współpracy. Rezultatem Fazy I będzie przygotowanie biznes planu kwalifikującego do Fazy II.ƒƒ

• Beneficjent: pojedyncze MŚP bądź konsorcjum MŚP,
• ƒƒCzas trwania: 6 m-cy,
• ƒƒWsparcie: ryczałt w wysokości 50 000 euro oraz możliwość uczestnictwa w dedykowanych szkoleniach.

Faza II

W tej Fazie dofinansowane mogą zostać następujące działania: prototypowanie, pilotaż innowacyjnych procesów, produktów i usług, miniaturyzacja konstrukcji produktów, planowanie i rozwój skalowania (segmenty rynku, procesy itp.), powielanie rynkowe. Rezultatem Fazy II będzie przygotowanie biznes planu kwalifikującego do Fazy III.

• ƒƒBeneficjent: pojedyncze MŚP bądź konsorcjum MŚP,
• ƒƒCzas trwania: 12÷24 m-ce,
• ƒƒWsparcie: grant w wysokości 1÷3 mln euro oraz możliwość uczestnictwa w dedykowanych szkoleniach.

Faza III

To faza komercjalizacji, w której nie przewidziano bezpośredniego dofinansowania, ale szereg działań wspierających np.: uproszczony dostęp do dłużnych i kapitałowych instrumentów finansowych, jak również innych zasobów, na przykład w zakresie ochrony praw własności intelektualnej. Faza ta to także szkolenia i mentoring oferowane małym i średnim przedsiębiorstwom przez ekspertów.

Pomyślne zakończenie jednego etapu pozwoli MŚP przejść do następnego, każdy etap będzie otwarty dla wszystkich małych i średnich przedsiębiorstw. Jednakże, pojedyncze przedsiębiorstwo nie może jednocześnie aplikować do obu faz. 

Firmy zainteresowane nawiązaniem długotrwałej współpracy badawczo-naukowej z sektorem publicznym powinny zainteresować się grantami dostępnymi w Działaniach Marii Skłodowskiej-Curie, które koncentrują się na kształceniu zawodowym, mobilności i rozwoju kapitału ludzkiego naukowców. Współpraca obejmuje wymianę know how i doświadczenia w ramach dwukierunkowego oddelegowania personelu badawczego uczestników, działania z zakresu badań i współpracy.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1291/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014-2020) oraz uchylające decyzję nr 1982/2006/WE.

Przemysław GOGOJEWICZ
Kancelaria Usług Prawnych Gogojewicz & Wsp.łpracownicy,
Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi