Podczas eksploatacji instalacji klimatyzacji – wentylacji istotne jest kontrolowanie jej stanu technicznego i higienicznego. W przypadku instalacji przeznaczonych do obsługi sal operacyjnych bardzo ważne jest również okresowe kontrolowanie stanu czystości mikrobiologicznej powietrza doprowadzanego do sali operacyjnej. Podczas kontroli należy również zwrócić uwagę, czy zachowany jest prawidłowy przepływ powietrza przez pomieszczenie, czy zachowana jest wymagana krotność wymian powietrza i gradacja ciśnienia względem otoczenia sali [5].

Istotnym elementem prawidłowo prowadzonej eksploatacji jest okresowa wymiana filtrów z zachowaniem ich istotnych parametrów, takich jak: klasa filtracji, wymiary, przepływ nominalny oraz spadek ciśnienia początkowy i końcowy. Spadek ciśnienia jest podstawowym kryterium oceny stanu filtrów wstępnych i dokładnych. W przypadku instalacji przeznaczonych dla sal operacyjnych, ocena stanu filtrów w oparciu o spadek ciśnienia jest niewystarczająca i powinna zostać uzupełniona o wykonywanie okresowych przeglądów sekcji filtracyjnych.

Nie tylko wzrost spadku ciśnienia na filtrze jest sygnałem do jego wymiany. W praktyce pogorszenie się jakości powietrza poddanego procesowi filtracji następuje szybciej niż wzrost oporów na filtrach. Dotyczy to szczególnie czystości mikrobiologicznej powietrza oczyszczanego przez filtry absolutne. Jak się w praktyce okazuje, żywotność filtrów w zależności od ich wykonania i warunków otoczenia jest bardzo różna. Z doświadczenia autorów [13] wynika, że podczas eksploatacji filtrów nie istnieje gwarantowany okres, w którym zachowana jest deklarowana przez producentów skuteczność filtracji. W rzeczywistości trudne jest określenie nawet przybliżonego okresu niezawodnej pracy filtrów absolutnych (rys. 1.), z czego wynika konieczność prowadzenia okresowych badań jakości powietrza w salach operacyjnych. W praktyce rzadko występuje przypadek zachowania początkowej skuteczności fi ltracji po rocznej eksploatacji filtrów absolutnych.

W przypadku pomieszczeń czystych szpitali zwykle a priori przyjmuje się, że początkowa skuteczność filtracji jest zachowana przez okres jednego roku, a w poradnikach z zakresu klimatyzacji i wentylacji mówi się nawet o trzyletniej trwałości filtrów absolutnych. Tymczasem skuteczność filtracji pogarsza się już w pierwszych miesiącach eksploatacji filtrów absolutnych, a stopnia tego zjawiska nie można ocenić bez wykonywania okresowych pomiarów zanieczyszczenia powietrza [3].

Określanie stopnia sprawności filtrów absolutnych na podstawie ich oporu przepływu (spadku ciśnienia) jest zupełnie niemiarodajne. Najważniejszym wskaźnikiem zużycia filtrów absolutnych podczas ich eksploatacji jest zwiększone zanieczyszczenie filtrowanego powietrza.

Rys. 1. Przykładowy poziom zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza poddanego filtracji w zależności od okresu eksploatacji filtrów absolutnych [14]

Stan zużycia filtrów powinien być w związku z powyższym kontrolowany poprzez okresowe badanie czystości mikrobiologicznej powietrza nawiewanego do sali operacyjnej. Tego rodzaju badanie powinno być również wykonywane po każdej wymianie filtrów absolutnych, a wymianę fi ltrów powinien wykonywać personel o wysokiej kulturze technicznej, gdyż w konsekwencji nie zapewnienia szczelności zamocowania filtrów lub uszkodzenia ich delikatnej powierzchni filtracyjnej, następuje pogorszenie jakości powietrza w pomieszczeniu.

Zaleca się również jednoczesną wymianę wszystkich filtrów zainstalowanych w stropie laminarnym. Po wymianie filtrów absolutnych, salę operacyjną powinno wyłączać się z użytkowania na około 24 godziny. W tym okresie czasu instalacja powinna pracować z nominalną wydajnością dla usunięcia resztek pyłów z filtrów i instalacji [3].

Następstwami nadmiernego zanieczyszczenia filtrów są: 

• wzrost stężenia zanieczyszczeń powietrza w wentylowanych pomieszczeniach,
• obniżenie przepływu, wynikające z większych oporów fi ltrów, co zmniejsza krotność wymian,
• zaburzenie zaprojektowanego rozkładu ciśnień między pomieszczeniami.

Ocena czystości mikrobiologicznej powietrza

(...)

Następna część cyklu poświęcona będzie wymaganiom prawnym w zakresie klimatyzacji – wentylacji.

mgr inż. Krzysztof KAISER
specjalista w zakresie eksploatacji
szpitalnych instalacji technologicznych,
w tym instalacji wentylacji i klimatyzacji