Stałe urządzenia gaśnicze są elementem zabezpieczenia przeciwpożarowego wielu budynków. Rola tych urządzeń od wielu lat jest znacząca, jednak w ostatnich latach wraz ze wzrostem ilości składowanych plików ich rola staje się jeszcze większa. Dziś automatyczne gaszenie to element koniecznego wyposażenia w każdej serwerowni.

Oczywiście historia instalacji gaśniczych jest bardzo długa i bogata, a jedne z pierwszych samoczynnych instalacji gaśniczych pojawiły się na początku XX w. Na dzisiejsze standardy to było prymitywne rozwiązanie, jednak patrząc wstecz, była to innowacja, o jakiej nikomu się jeszcze nie śniło.

Dziś mamy do czynienia, ze stale rozwijającą się gałęzią ochrony przeciwpożarowej a producenci ciągle szukają coraz to nowszych rozwiązań. Bardzo często po za samym gaszeniem rozwiązują inne problemy, które na przestrzeni lat pojawiały się w praktyce. Niestety część ekspertów uważa, że instalacja gaszenia ma za zadanie jedynie zgasić a reszta jest nie istotna. Oczywiście gaszenie jest funkcją zasadniczą i myślę, że nikt nie ma co do tego wątpliwości. Warto jednak zauważyć, iż świat rozwija się w każdym aspekcie, zatem także technologie gaśnicze poszły zdecydowanie na przód. Jeśli mamy wybrać rozwiązanie, które tylko ugasi lub inne, które gasi a przy okazji zapewnia ochronę zbiorów lub urządzeń, nie objętych bezpośrednim działaniem pożaru, to odpowiedź powinna być prosta.

Stałe urządzenie gaśnicze (skr. SUG) to zespół komponentów, których zadaniem jest automatyczne wykrycie zagrożenia pożarowego oraz jego ugaszenie z zasobów środka gaśniczego, jaki jest magazynowany w towarzyszących butlach lub zbiornikach. Należy zwrócić uwagę, iż SUG to także inne rozwiązania wykorzystujące jako środek gaśniczy także wodę czy proszek. W artykule skupiam się jednak tylko na gazach gaśniczych.

Do podstawowych elementów SUG należą: butle ze środkiem gaśniczym, instalacja rozprowadzająca gaz, system detekcji oraz sterowania gaszeniem a także urządzenia odciążające. Wybór konkretnego rozwiązania powinien uwzględniać kubaturę pomieszczenia, a także układ i wyposażenie wnętrza. Dotyczy to wyboru środka gaśniczego oraz systemu detekcji i sterowania.

Na rynku jest wielu producentów posiadających różne rozwiązania techniczne oraz środki gaśnicze, oczywiście wszystko poparte certyfikatami, opiniami czy referencjami. W interesie każdego z nich jest zwiększanie sprzedaży, co jest jak najbardziej oczywiste. Jednak w mojej ocenie nie ma środka idealnego, a rozważając zabezpieczenie, warto posłuchać rzeczowych argumentów za i przeciw na temat różnych rozwiązań.

Różnorodność rozwiązań jest istotna, ale to sprawia bardzo często kłopot inwestorom. Oczywiście wszystko to kwestia zaufania ludziom, z którymi podejmiemy współpracę. Otóż, foldery czy oferty zawierają same pozytywne aspekty danego produktu. Często problem pojawia się później, na etapie eksploatacji. Żaden inwestor nie jest w stanie przewidzieć w trakcie podpisywania umów na wykonanie projektu, czy wydaje pieniądze na optymalną ochronę i czy w trakcie użytkowania nie będzie ponosił zbędnych kosztów.

Środki gaśnicze stosowane w instalacjach 

Zróbmy zatem przegląd gazowych środków gaśniczych stosowanych w instalacjach. Oczywiście zestawienie zawiera te najpopularniejsze gazy. Na wstępie należy wyraźnie zaznaczyć, że gazy dzielimy na dwie grupy: naturalne (tzw. obojętne), do których zaliczamy m.in. azot, argon oraz ich mieszaniny. Drugą grupę stanowią gazy chemiczne: HFC-227 (np. FM-200), NOVEC1230 czy HFC-36 (np. FE-36) oraz inne gazy z rodziny HFC. Zasadnicza różnica polega na tym, iż gazy obojętne występują w środowisku naturalnym i są pozyskiwane m.in. z powietrza a gazy chemiczne są produkowane w odpowiednim procesie technologicznym. Jest jeszcze jedna istotna różnica, stan skupienia, co wpływa znacząco na sposób magazynowania gazu. Gazy naturalne składuje się w butlach w postaci sprężonego gazu a gazy chemiczne w postaci cieczy. Przewaga gazów chemicznych jest tutaj widoczna, gdyż składowanie gazu w postaci cieczy pozwala bardzo często na zmniejszenie ilości butli w stosunku do gazu sprężonego. Należy jednak pamiętać, iż bez azotu gaz chemiczny nie będzie w stanie gasić, ponieważ to azot zapewnia ciśnienie, dzięki któremu ciekły gaz jest transportowany z butli do gaszonego pomieszczenia. 

Azot

Na początek azot, określany także zgodnie z normami jako IG-100. Jest to gaz naturalny, którego zasoby są niewyczerpalne. Jeden z najbliższych gazów w środowisku człowieka. 78% azotu w końcu znajduje się w powietrzu, jednak należy pamiętać, iż azot, którym oddychamy nieco różni się formą od tego w butli. Oczywiście są zwolennicy i przeciwnicy stosowania azotu. Osobiście uważam że pomieszczenia powyżej 300 m³ oraz instalacje wielostrefowe (jeśli z jednego zapasu butli chcemy zabezpieczyć kilka pomieszczeń) najlepiej zabezpieczać właśnie azotem. Po pierwsze azot jest elastyczny w obliczeniach, dzięki temu nie mamy problemów z uzyskaniem optymalnych wyników jeśli chodzi o hydraulikę instalacji. Pomieszczenie z butlami może znajdować się w na innym piętrze, w innym budynku a nawet kilka kondygnacji poniżej. Duże odległości i kręte rurarze to nie problem, co nie jest aż tak proste i oczywiste w przypadku gazów np. chemicznych. Drugi argument na korzyść azotu to cena. W dużych instalacjach, nawet większa ilość butli pozwoli na oszczędności z tytułu zakupu znacznie droższych gazów chemicznych. 

Argon i jego mieszaniny

Mamy także inne gazy naturalne: argon (IG-01), mieszanka argonu 50% i azotu 50% (IG-55) oraz mieszanka azotu 52%, argonu 40% oraz CO2 8% (IG-541). Parametry gaśnicze będą zbliżone do azotu, jednak to azot cechuje podobna gęstość do powietrza, co pozwala na jego optymalne rozprowadzanie w trakcie gaszenia oraz na utrzymanie odpowiedniego stężenia gazu, w ciągu wymaganych 10 min. To powoduje, że azot jest bardziej uniwersalnym środkiem gaśniczym cechującym się szeroką gamą różnych zastosowań.

W mojej ocenie, mając do wyboru kilka różnych gazów naturalnych, warto po za ceną zwrócić także uwagę na inne aspekty np. technologię stałego ciśnienia wyładowania a w przypadku serwerowni dysze obniżające poziom wytwarzanego hałasu.

Gazy chemiczne

(...)

Stężenia i ilości

(...)

Dobór systemu detekcji i gaszenia

(...)

Centrala

(...)

Szczelność pomieszczenia

(...)

Instalacja rurowa

(...)

Dysze

(...)

Bezpieczeństwo ludzi w strefie gaszenia

Chce nawiązać jeszcze do jednej spornej kwestii, mianowicie bezpieczeństwa ludzi w strefi e gaszenia. Gazy naturalne obniżają stężenie tlenu w pomieszczeniu, co powoduje że oddychanie będzie znacznie utrudnione. Jednak gazy same w sobie nie są niebezpieczne dla ludzi. Dużo zależy od ostatecznego stężenia gazu w pomieszczeniu. W wielu przypadkach ich poziom nie jest jednak zagrażający życiu. Działanie gaśnicze gazów chemicznych nie obniża stężenia tlenu a zgodnie z dostępnymi informacjami są one bezpieczne dla ludzi. Normy wyraźnie mówią jednak o tym, aby unikać niepotrzebnego narażania ludzi na kontakt ze środkami gaśniczymi. Sygnalizacja optyczno-akustyczna ma zapewnić skuteczną ewakuację ludzi ze strefy gaszenia. Proces wyładowania gazu to także m.in. hałas, zmiany ciśnienia czy silne podmuchy. Więc nawet jeśli gaz jest bezpieczny, człowiek nie powinien znajdować się w strefi e gaszenia, tym bardziej, że każdy organizm może reagować inaczej.

Podsumowanie

Warto raz jeszcze wspomnieć, że mamy wiele rozwiązań, ale żadne nie jest ideałem. Każde rozwiązanie będzie miało swoje zalety i wady. Jeśli chodzi o zabezpieczanie pomieszczeń serwerowni i pomieszczeń ze sprzętem elektronicznym, to gazy jeszcze przez długie lata nie będą miały konkurencji. Czystość gaszenia gazem i 100% ochrona wyposażenia pomieszczeń powodują, że żaden inny środek gaśniczy nie jest wstanie równać się z gazem. 

Osobiście jestem zwolennikiem podejścia zorientowanego na potrzeby obiektu i pomieszczenia. Gazy naturalne w dużych instalacjach na pewno przebijają wszystko – technologicznie oraz kosztowo. Instalacje można bardzo elastycznie dopasować do potrzeb dużych i bardzo dużych kubatur oraz rozbudowanych obiektów. Dobrze zaplanowany system nie stanowi zagrożenia dla ludzi, jest bezpieczny dla środowiska i co najważniejsze ma wysoką skuteczność gaśniczą. Możliwości zastosowania systemu stałego wyładowania gazu eliminuje także zjawisko uderzenia ciśnieniowego. Dzięki takiej technologii można także zmniejszyć średnice rur, ale także wielkość klap odciążających. Gazy naturalne to trend stosowany w wielu krajach na świecie, szczególnie tam, gdzie liczy się dbałość o środowisko naturalne. Gazy chemiczne stały się dużą konkurencją, więc małe i średnie kubatury idealnie nadadzą się do zastosowania takich rozwiązań.

Stałe urządzenia gaśnicze zawsze będą skutecznie ochraniać nasze budynki, pod warunkiem, że będziemy mieli dobrane zabezpieczenie do warunków w nim panujących. Ponadto rzetelny projekt i solidny wykonawca – to podstawa. Nie warto gaszenia zlecać przy okazji. Warto zatrudnić firmę specjalizującą się w tym wycinku ochrony przeciwpożarowej i mieć pewność, że nasze pieniądze zostały zainwestowane prawidłowo.

Jakub PIERÓG
inżynier bezpieczeństwa pożarowego,
Dział instalacji przeciwpożarowych, SUPOBER