Utrzymanie prawidłowych warunków cieplno-wilgotnościowych w magazynach i obiektach logistycznych w sposób optymalny i energooszczędny napotyka na kilka wyzwań, m.in. zachowanie równowagi między warunkami do przechowywania produktów i do pracy ludzi, rozwiązanie problemu stratyfi kacji temperatury, utrzymanie stałości parametrów – mimo częstego otwierania bram wjazdowych i wewnętrznych – czy zmienne przeznaczenie niektórych obiektów. 

Wymagania cieplno-temperaturowe

Powietrze w magazynie jest istotnym elementem warunków przechowywania. Według normy PN84/N-01800 Gospodarka magazynowa – Terminologia podstawowa warunki przechowywania to zbiór wymagań przechowalniczych w zakresie dopuszczalnych temperatur i wilgotności względnej powietrza w magazynie, częstotliwości wymiany powietrza, możliwości wspólnego przechowywania zapasów oraz dopuszczalnego okresu składowania.

Wartości temperatury w magazynach ogólnodostępnych, przeznaczonych na stały pobyt ludzi (przekraczający 4h dla jednej osoby w ciągu doby) wskazane są w następujących przepisach prawa:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie określa wymagania dla temperatury obliczeniowej dla powierzchni magazynowych i logistycznych;
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (§30) podaje, że w pomieszczeniach pracy pracodawca powinien zapewnić temperaturę [...] nie niższą niż 14°C, chyba, że względy technologiczne na to nie pozwalają;

Wymagania techniczno-budowlane określają też w sposób ogólny wymagania wobec wilgotności względnej, wskazując na konieczność zaprojektowania i wykonania budynku w taki sposób, aby para wodna w powietrzu nie powodowała zagrożenia zdrowia i higieny użytkowania (§315), para wodna nie kondensowała na przegrodach zewnętrznych (§321) oraz aby nie powstawało zagrzybienie (§322).

Temperatura powietrza i wilgotność względna mają ogromny wpływ na właściwości przechowywanych towarów i na niepożądane zjawiska w magazynie, np.:

• zawilgocenie ścian i wyposażenia – para wodna na najzimniejszych powierzchniach kondensuje przy połączeniu niskiej temperatury ze zbyt wysoką wilgotnością;
• korozja – wilgotność względna powyżej 50% i wysoka temperatura powodują wzrost właściwości korozyjnych powietrza;
• rozwój pleśni i innych grzybów – wysoka wilgotność i umiarkowana temperatura to warunki sprzyjające rozwojowi zarodników, wilgotność poniżej 70% ogranicza rozwój tych organizmów; 
• czystość biologiczna i mikrobiologiczna – wilgotność poniżej 50% ogranicza rozwój bakterii, roztoczy czy owadów.

Konkretne wymagania co do parametrów cieplno-wilgotnościowych zależą od tego, jakie produkty przechowywane są w magazynie. W tabeli 2. zestawiono przykładowe wytyczne.

Podane w tabeli 2. przykładowe parametry i zalecenia stanowią elementy dobrej praktyki projektowej i instalacyjnej, wynikającej z doświadczenia technologów danej produkcji – nie są jednak wymagane prawnie. Grupy produktów, dla których takie wymagania istnieją, to żywność i farmaceutyki. Podstawą dla ich właściwego magazynowania są następujące akty prawne: 

• Ustawa z dnia 26 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia, nakładająca m.in. obowiązek wdrażania systemu HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point – Analiza Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli); 
• Ustawa z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne, wprowadzająca obowiązek stosowania tzw. Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Najnowsze zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2015 roku w sprawie wymagań DPD.

W podanych aktach prawnych niezwykle istotnym wymogiem jest utrzymanie stałych parametrów powietrza. Ma to być osiągane dzięki stałej kontroli i rejestrowaniu. Dobra Praktyka Dystrybucyjna wymaga od magazynu leków m.in.: 

• całodobowej kontroli temperatury i własnych procedur w zakresie pomiaru takich czynników środowiskowych jak: temperatura, światło, wilgotność i czystość pomieszczeń; ƒƒ
• odpowiedniego rozmieszczenia sprzętu do monitorowania temperatury – w miejscach, gdzie występują temperatury skrajne po tzw. mapowaniu, czyli zidentyfikowaniu tych miejsc (wymaga się powtórzenia mapowania np. po zmianach w wyposażeniu magazynu albo po wymianie sprzętu pomiarowego.

Wymaganiami prawnymi są też regulowane kwestie bezpieczeństwa magazynów materiałów niebezpiecznych (np. palnych, żrących lub toksycznych, wynikające z rozporządzenia REACH – Rozporządzenie (WE) Nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów. Przykładem polskiego aktu prawnego jest Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. Pomieszczenia z magazynami takich substancji powinny być wyposażone w wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną. Wywiew, realizowany przez wentylatory w wykonaniu chemoodpornym (lub także przeciwwybuchowym) zapewnia usunięcie oparów, gazów i pyłów substancji niebezpiecznych. Nawiew umożliwia zastąpienie świeżym powietrzem atmosfery wybuchowej czy skażonej.

Osobną grupą wymagań są wymagania technologiczne dla magazynów specjalistycznych – np. chłodniczych. Obszary o obniżonej temperaturze, oddzielone od pozostałej części magazynu przegrodami o dużej izolacyjności cieplnej i paroszczelności, mają zapewnić następujące warunki: 

• chłodnie: temperatura 0÷10°C (temp. -1÷1°C – chłodnia okołozerowa);
• mroźnie: temperatura -25÷-5°C (temp. poniżej -18°C – mroźnia standardowa); 
• mroźnie: głębokiego mrożenia – temperatura ok. -30°C; 
• komory z atmosferą kontrolowaną.

Na stałość parametrów w tego typu magazynach wpływa nie tylko prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie konstrukcji oraz rozwiązań technologicznych, ale też prawidłowo rozwiązane kwestie przeładunków – infiltracji powietrza podczas otwierania bram i dostaw towarów, których temperatura różni się od temperatury produktów już znajdujących się w magazynie.

Ruch i zmienność, czyli codzienność w logistyce

(...)

Czystość powietrza i efektywność energetyczna

(...)

Podsumowanie

Prawidłowe projektowanie systemu grzewczo-wentylacyjnego w magazynie jest zadaniem wieloaspektowym i wymagającym. Na rynku dostępne są rozwiązania technologiczne przeznaczone specjalnie do takich obiektów – ich wybór i zastosowanie często pozostaje kwestią przekonania inwestora do uzyskiwanych korzyści eksploatacyjnych.

Joanna RYŃSKA
dziennikarka branżowa