Artykuł ten (z uwagi na swoje rozmiary) jest jedynie krótkim przeglądem materiałów związanych z problematyką odzysku czynników z instalacji oraz napełniania nowymi czynnikami chłodniczymi. W najbliższych latach przede wszystkim dotyczyć to będzie czynników grupy chlorofluoroweglowodorów (HCFC), które są wycofywane z użycia ze względu na wymogi ochrony środowiska zgodnie z międzynarodowymi uzgodnieniami określonymi Protokołem Montrealskim. Po tym jak wycofano czynniki z grupy CFC (jak np. R12), celem tych działań jest całkowita eliminacja i zakaz używania związków z grupy HCFC. Dotyczy to głównie czynnika R22, który jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych czynników chłodniczych. Do grupy tej zaliczane są także inne czynniki np. takie jak: R123, R124, czy R142b, oraz mieszaniny zawierające powyższe czynniki jak np.: R401A, R402A, R409A czy R502.

    Na terenie Unii Europejskiej obowiązuje od dnia 1 stycznia 2004 roku zakaz stosowania wodorochlorofluorowęglowodorów (HCFC) we wszystkich rodzajach nowych urządzeń chłodniczych, zaś od 1 stycznia 2010 roku nie będzie można już stosować pierwotnych (nowych) czynników z tej grupy do obsługi technicznej i naprawy urządzeń. W tym celu wykorzystywać będzie można już tylko czynniki grupy HCFC pochodzące z odzysku (np. R22 jedynie z recyklingu lub regeneracji). Ostatni etap wycofywania tych czynników w UE nastąpi po 1 stycznia 2015 roku, kiedy to ma wejść w życie całkowity zakaz stosowania wszelkich czynników z grupy HCFC. Wtedy to zacznie obowiązywać w tym zakresie artykuł Rozporządzenia (WE) nr 2037/2000 wprowadzający zakaz na terenie Unii Europejskiej wykorzystywania do obsługi i serwisu istniejącego sprzętu wszelkich wodorochlorofluorowęglowodorów (HCFC). Od tej daty używanie np. czynnika R22 będzie w UE całkowicie zakazane – zarówno w przypadku gdy to będzie czynnik nowy, jak i gdy będzie pochodził z odzysku. Wszystkie urządzenia i instalacje w których obiegu znajdować się będzie czynnik z grupy HCFC będą mogły być eksploatowane tylko do tzw. „śmierci technicznej”, bez możliwości prowadzenia obsługi i naprawy. Wprowadzone pojęcie „śmierci technicznej” jest tu nieco mylące – ponieważ nie będzie to oznaczało możliwości pełnego wyeksploatowania urządzenia, a jedynie pracę do jakiejkolwiek awarii związanej z obiegiem czynnika – zatem po tej granicznej dacie urządzenie będzie mogło pracować tylko do pierwszej awari i związanej z obiegiem czynnika. W przypadku, gdy wyniknie konieczność dalszej eksploatacji takiej instalacji, użytkownik będzie musiał zlecić osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia, odzysk całego pozostałego czynnika HCFC z układu (z tym, że nie będzie można go już nigdzie indziej wykorzystać – zatem stanie się kłopotliwym odpadem) oraz następnie przezbrojenie instalacji na nowy zamienny czynnik (np. z grupy HFC).

    Daty i terminy ograniczeń stosowania czynników grupy HCFC ustanowione przez Komisję Europejską są szczególnie krótkie, przez co państwa z obszaru Unii Europejskiej chcąc nie chcąc staną się pionierami oraz swoistym poligonem doświadczalnym dla technik związanych z przezbrajaniem starych instalacji chłodniczych na nowe czynniki.
    Dla porównania można tu przytoczyć harmonogram wycofania czynników HCFC jaki został przyjęty w USA. Na podstawie informacji udostępnionych przez Agencję Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych – U.S. Environmental Protection Agency (EPA) etapy wycofywania tej grupy czynników, a szczególnie R22, wyglądają następująco: po 1 stycznia 2010 roku (dla obszaru UE był to okres zakończony ostatecznie 1 stycznia 2004 r.) nastąpi zakaz stosowania w nowych urządzeniach chłodniczych czynnika R22 (HCFC-22) i R142b (HCFC142b). Czynnik R142b, choć jest składnikiem niektórych mieszanin jak np. R409A lub R406A, głównie wykorzystywany jest w przemyśle jako element spieniający, zastosowano jednak wobec niego w USA taki sam scenariusz wycofywania jak w przypadku czynnika R22, który jest tam podstawowym czynnikiem stosowanym w przemyśle klimatyzacyjnym i chłodniczym. W latach od 2010 do 2020, czynniki HCFC-22 i HCFC-142b będą produkowane lub importowane do USA wyłącznie w celu obsługi istniejącego sprzętu wyprodukowanego przed datą 1 stycznia 2010 roku. Począwszy od 1 stycznia 2015, w ramach wycofywania wszystkich HCFC zostanie rozpoczęty proces wycofywania pozostałych czynników z tej grupy na terenie USA, sprzedaż oraz stosowanie HCFC-22 i HCFC-142b będzie zakazana z wyjątkiem przebudowy lub naprawy urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Zaś po 1 stycznia 2020 roku (dla krajów UE będzie to 1 stycznia 2010 roku) ma zostać wprowadzony zakaz używania pierwotnego czynnika HCFC-22 i HCFC-142b (nowego, pochodzącego od producenta substancji chemicznych) oraz jego mieszanin, zatem produkcja i import HCFC-22 i HCFC-142b będzie zabroniona na terenie Stanów Zjednoczonych. Od tej daty będzie możliwe używanie do obsługi technicznej i naprawy istniejącego sprzętu chłodniczego, wyłącznie już tylko tych ilości czynnika HCFC-22 i HCFC-142b, które zostały odzyskane w procesie recyklingu i regeneracj i lub też wcześniej zostały zmagazynowane. W roku 2030 na terenie USA ma nastąpić całkowity zakaz produkcji i importu wszystkich czynników grupy HCFC – ma to dotyczyć pozostałych czynników z tej grupy jak np. R123.
    W USA przyjęte zostały różne harmonogramy wycofywania dla poszczególnych czynników z grupy HCFC zaś na terenie Unii Europejskiej wszystkie czynniki grupy HCFC potraktowano ostatecznie w jednolity sposób. (...)

    Warto także nadmienić, że w analizie [1] w wariancie, gdzie przesunięciu ulega końcowa data zakazu stosowania wszelkich czynników grupy HCFC na rok 2020 szacowane już jedyne 4 miliony EUR kosztów związane z wycofaniem sprzętu zawierającego czynnik R22 w zdecydowanej większości ponoszą 3 kraje. Według przytaczanej analizy, w tym czasie pod względem ilości instalacji na czynniki grupy HCFC, w najgorszej sytuacji będą: Rumunia, Bułgaria i Polska. W krajach tych prawdopodobnie znajdować się będzie wtedy ponad 88% wszystkich tego typu jednostek eksploatowanych na terenie całej UE. Szacowany koszt przyjęty w analizie [1] nie uwzględnia możliwości przeprowadzenia operacji retrofitu, czy też ewentualnej odsprzedaży urządzeń poza teren UE zawierających czynnik R22. W ramach uproszczenia brano tam pod uwagę jedynie koszt wycofania takiego sprzętu z użytku (retirement immediately) w momencie wejścia w życie całkowitego zakazu stosowania R22. Zatem szacowane koszty powinny być nieco niższe, pod warunkiem, iż założone niewielkie ilości pozostałych w eksploatacji starych instalacji okażą się realne.
    Niemniej koszty związane z tak krótkim okresem pomiędzy możliwością wprowadzania nowych urządzeń z czynnikiem R22 na rynek np. Polski, a całkowitym zakazem stosowania tego czynnika (w tym także z odzysku) na terenie całej Unii Europejskiej obciążą głównie przemysł oraz końcowych użytkowników np. duże systemy klimatyzacyjne, a obciążenie to trudno oszacować, ponieważ istotna część instalacji chłodniczych będzie znajdowała się jeszcze w okresie pełnej eksploatacji. Przykładowo zgodnie z założeniami przyjętymi w analizie [1] przemysłowe instalacje chłodnicze uruchomione dopiero przed rokiem 1995 r. będą wyeksploatowane w granicach 100%. W zaistniałej sytuacji wydaje się, że lobby przemysłowe, szczególnie w takich krajach jak Polska, powinno wyraźnie zaznaczyć swoje stanowisko wobec przyjętego przez Unię Europejską harmonogramu, którego to realizacja obciąży dodatkowymi kosztami głównie tę gałąź gospodarki. Równocześnie konkurenci z poza obszaru UE jak na przykład z USA, Rosji czy Chin kosztów tych nie poniosą. Do końca bieżącego roku, tj. przed dniem 31 grudnia 2008 r. Komisja Europejska dokona przeglądu w zakresie technicznej i ekonomicznej dostępności substancji alternatywnych dla wodorochlorofluorowęglowodorów po recyklingu. Uwzględniając potrzebę unikania nadmiernego pozbywania się urządzeń, przegląd uwzględniać będzie dostępność oraz technicznie i ekonomicznie aspekty substancji alternatywnych dla czynników HCFC znajdujących się w istniejących urządzeniach chłodniczych. Rozważane substancje alternatywne powinny charakteryzować się znacznie niższym szkodliwym wpływem na środowisko. Komisja przedstawi wyniki przeglądu Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie i zostanie podjęta ostateczna decyzja w sprawie podtrzymania całkowitego zakazu stosowania tych związków od daty 1 stycznia 2015, lub też jej przesunięcia. Brany będzie pod uwagę także scenariusz dodatkowego skrócenia możliwości wykorzystywania czynnika R22 do np. 2012 roku lub też ewentualnego wydłużenia go prawdopodobnie do roku 2020.
    Z powyższego wynika, iż pozostało bardzo mało czasu na podjęcie jakichkolwiek działań oraz na zajęcie wyraźnego stanowiska przez środowiska związane np. z przemysłem, które mogły by jeszcze wpłynąć na ewentualną zmianę przez Komisję Europejską daty całkowitego zakazu stosowania wszelkich czynników z grupy HCFC (w tym także pochodzących z odzysku) na terenie całej UE.

Kontynuacja tematu w artykule „Jak dokonać zmiany czynnika w sposób rozważny i świadomy” w kolejnym wydaniu Ch&K.