Wraz z nadchodzącym zakazem stosowania świeżego R22 dla celów obsługi od 01.01.2010 w krajach UE, powróciła dyskusja, w jaki sposób można optymalnie zastępować R22 w różnych zastosowaniach. Poniższy artykuł przybliża ten temat z różnych punktów widzenia wytwórcom czynników chłodniczych i olejów, a także hurtownikom i wytwórcom urządzeń chłodniczych. Począwszy od opisu stanu prawnego i obecnej sytuacji wyjściowej w odniesieniu do dotychczasowych napełnień czynnikiem R22, do teorii czynników chłodniczych i olejów do maszyn chłodniczych. Następnie przedstawiono praktyczne posunięcia dla bezpiecznej eksploatacji urządzeń po wycofaniu R22 z przemysłowych instalacji chłodniczych.

Stan prawny
     Wycofanie R22 ze stosowania w urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych na terenie Unii Europejskiej zostało postanowione w Dyrektywie (VO) nr EG2037/2000. Dyrektywa powinna być niezwłocznie wprowadzona w życie we wszystkich krajach członkowskich UE. W Niemczech obowiązuje ponadto dyrektywa dot. warstwy ozonowej z 13.11.2006, uzupełniona opisem środków ochrony warstwy ozonowej. Te dokumenty były dotychczas częścią dyrektywy zabraniającej stosowania CFC i zostały zastąpione przez Dyrektywę EG2037/2000.
     Jak już wspomniano, postępujący zakaz stosowania świeżego R22 dla celów obsługi od 01.01.2010, a odzyskiwanego R22 od dnia 01.01.2015 stanowi centralny punkt Dyrektywy EG2037/2000. (...)

Punkt wyjścia
     Dla większości zastosowań już od 01.01.2000 budowa nowych urządzeń z R22 jest zabroniona w UE. A zatem najnowsze instalacje z R22 będą miały minimum 10 lat, gdy zakaz stosowania świeżego R22 obejmie również cele obsługowe. R22 jest czynnikiem chłodniczym, który w przeszłości znalazł najszersze wykorzystanie, przy różnorodnych zastosowaniach, od zamrażalni do instalacji klimatyzacyjnych i pomp ciepła.
     W poszczególnych krajach członkowskich UE jest różny podział zastosowań i zapotrzebowanie R22 dla celów obsługi instalacji. Jest to związane m.in. z obszarem zastosowań R22 i jego wieku. W tabeli 2 przedstawiono najważniejsze dane liczbowe dla Niemiec. Całkowita ilość R22 w instalacjach na terenie Niemiec jest szacowana na ok. 16000 ton. Główne obszary zastosowań, to przemysł drobny i ciężki oraz większe instalacje klimatyzacyjne, gdzie napełnienie przekracza 250 kg.
     Te większe instalacje powinny być rozważone bliżej. Rzeczywista ilość zużytego R22 z oszacowanego banku jest trudna do określenia i daje się ją ustalić z wielką niepewnością, gdyż jakość R22 i jego czystość często jest niezadowalająca (udział R22 <98%). Jest to jednakże podstawowe założenie dla powodzenia w obliczeniach. Dla Niemiec można w latach 2010-2015 założyć przeciętne roczne zużycie ok. 450 t/a1.

Wybór czynnika chłodniczego zastępującego R22
     Dla dużych instalacji chłodniczych charakterystyczną cechą jest ich budowa, często w postaci rozległej sieci przewodów lub wyposażenie w parowniki zalane, osiągające duże moce chłodnicze. W zasadzie do dyspozycji są cztery opcje dalszej eksploatacji urządzeń z R22 po roku 2010 (patrz tabela 3). Każda z możliwości ma swoje wady i zalety. Najlepsze rozwiązanie powinno łączyć w sobie możliwie wiele własności pozytywnych, dostosowanych do profilu wymagań. Odzyskiwanie R22 z urządzeń o krótkim czasie pozostawania należy poważnie rozpatrzyć, ponieważ powoduje ono niewielkie problemy na krótki okres. Niestety, wystarczający czas dyspozycyjności jest w chwili obecnej trudny do określenia. Dyspozycyjność jest oczywiście określona stosunkiem czasu przerw w pracy do czasu pracy. Kursują najróżniejsze scenariusze zależne od założeń. Każdy z tych scenariuszy jest jednak obciążony znacznym ryzykiem. Wartości liczbowe w tym zakresie są zawarte między znacznym niedoborem a nadmierną ofertą, często wiążą się z interesami politycznymi, przez co nie podejmuje się ostatecznej oceny.
     Jako „Drop-In” rozumie się na ogół czystą wymianę czynników chłodniczych, bez konieczności większej przebudowy w obiegu chłodniczym. Zwłaszcza istniejący olej może pozostać w obiegu chłodniczym. Czynniki zastępcze stanowią interesującą alternatywę dla odzyskiwanego R22 tam, gdzie spełnione są założenia krótkiego czasu pozostawania instalacji.
     Jako „Retrofit” rozumie się aktywne dopasowanie instalacji chłodniczej do nowego czynnika zastępującego R22. Często jest to połączone z wymianą oleju w instalacji.
     Retrofit jest racjonalnym rozwiązaniem wszędzie tam, gdzie planowane są długie okresy pozostawania urządzenia, gdzie ważna jest dyspozycyjność urządzenia (np. jako część procesu przemysłowego) i rolę grają koszty przebudowy urządzenia. Budowa nowego urządzenia posiada pod względem pewności i efektywności pracy największe zalety. Pod względem kosztów nowa konstrukcja jest zawsze związana z najwyższymi nakładami inwestycyjnymi. Często ze względów przestrzennych i technologicznych (np. dłuższa przerwa w pracy) nowa konstrukcja jest niemożliwa.

Techniczne dopasowanie substancji zastępujących R22
     Dopasowanie techniczne substancji zastępujących R22 jest podstawowym warunkiem zastąpienia. Inne warunki, to:
● własności materiału (Fe / Cu / tworzywa sztuczne),
● aspekty bezpieczeństwa (toksyczność i palność),
● projekt instalacji (np. parownik / sprężarka).

     Przydatność substancji zastępującej R22 nie ma miejsca, gdy wyżej wymienione punkty będą spełnione przy niewspółmiernie dużych kosztach lub w ogóle nie mogą być spełnione.

Własności materiałów
(...)

Właściwości dotyczące bezpieczeństwa
(...)

Oleje współpracujące z zamiennikami R22
(...)