Zgodnie z dyrektywą 2002/91/EC [1], dotyczącą efektywności energetycznej budynków, wymagane jest prowadzenie inspekcji instalacji wentylacji i klimatyzacji. Szczegółowe informacje w tym zakresie przedstawiono w 2 normach: PN-EN 15239:2007 „Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne dotyczące kontroli instalacji wentylacji” (oryg.) oraz PN-EN 15240:2009 „Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne inspekcji systemów klimatyzacji.”
W niniejszym artykule przestawiono zalecenia wynikające z obu przytoczonych norm.

Ogólne wytyczne
Instalacja klimatyzacji, jest to wg artykułu 2 dyrektywy [1] „zestaw wszystkich elementów wymaganych do zapewnienia takiej formy uzdatnienia powietrza, za pomocą której może być regulowana lub obniżana temperatura, ewentualnie łącznie z wymianą powietrza, wilgotnością i czystością powietrza”.
Regularna kontrola instalacji klimatyzacji, zgodnie z artykułem 9 dyrektywy [1], powinna być prowadzona dla instalacji „o nominalnej mocy użytecznej większej niż 12 kW” i odnosić się do „oceny efektywności klimatyzacji oraz jej zwymiarowania w odniesieniu do zapotrzebowania na chłód budynku”. Wynikiem kontroli powinna być ogólna ocena oraz informacje dotyczące „ewentualnych usprawnień lub wymiany instalacji klimatyzacji oraz na temat rozwiązań alternatywnych”.
Poniżej przestawiono wykaz norm powiązanych z dyrektywą [1] w zakresie kontroli instalacji HVAC:
● PN-EN 15239:2007 Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne dotyczące kontroli instalacji wentylacji (oryg.),
● PN-EN 15240:2009 Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne inspekcji systemów klimatyzacji,
● PN-EN 12097:2007 Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów,
● PN-EN 12792:2006 Wentylacja budynków. Symbole, terminologia i oznaczenia na rysunkach,
● PN-EN 14511-1:2008 Klimatyzatory, ziębiarki cieczy i pompy ciepła, ze sprężarkami o napędzie elektrycznym, do grzania i ziębienia. Część 1: Terminy i definicje (oryg.),
● PN-EN 15232:2008 Energetyczne właściwości budynków. Wpływ automatyzacji, sterowania i technicznego zarządzania budynkami.

Metody inspekcji instalacji wentylacyjnych
Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 15239: 2007 [2] kontrola instalacji podzielona jest na poszczególne etapy przedstawione poniżej.

ETAP I. Preinspekcja
Jest to skompletowanie niezbędnej dokumentacji dotyczącej:
● dostępnych projektów instalacji i budynku, przyjętych założeń projektowych, przeznaczenia pomieszczeń, parametrów powietrza wewnętrznego i zewnętrznego, określonych zysków i strat ciepła;
● informacji dotyczących pomieszczeń, które są wentylowane naturalnie, mechanicznie, ogrzewane lub nawilżane;
● wykorzystania budynku, czasu użytkowania, rodzaju przyjętego systemu wentylacji, godziny pracy układu, ilości powietrza dostarczanego i usuwanego z pomieszczeń;
● schematy techniczne systemu wentylacji, dokumentacji dotyczącej centrali klimatyzacyjnej;
● informacji dotyczących systemu zarządzania budynkiem;
● raporty poprzednich inspekcji, dane dotyczące czystości utrzymania układu nawiewnego.

ETAP II. Kontrola właściwa
Ze względu na fakt iż budynki, a także zastosowane w nich rozwiązania, różnią się znacząco, sprawdzenie działania systemu wentylacji w każdym przypadku powinno być prowadzone indywidualnie. Jednakże można określić punkty charakterystyczne, które muszą być zawsze uwzględniane, a mianowicie:
● dostępność do instrukcji obsługi i konserwacji instalacji;
● wymiana powietrza – w przypadku wentylacji naturalnej, w której prawidłowość dostarczania świeżego powietrza zależy od wartości temperatury powietrza zewnętrznego/wewnętrznego i rozkładu ciśnienia dookoła budynku, należy przeprowadzić pomiary ilości nawiewanego powietrza w celu określenia czy jest ona wystarczająca i czy nie występuje ciąg wsteczny; należy również sprawdzić czy czerpnia i przewody nie zostały zapchane (analogiczne zalecenia odnoszą się do układu wentylacji wywiewnej);
● wilgotność – szczególna uwaga powinna być skierowana w sprawdzeniu pomieszczeń/powierzchni, w których występuje duża wilgotności powietrza lub/i istnieje ryzyko kondensacji wilgoci, w celu uniknięcia sytuacji rozwoju bakterii i pleśni zagrażających zdrowiu użytkowników;
● wentylator i centrala klimatyzacyjna – powinna być przeprowadzona kontrola poprawności działania urządzeń w centrali klimatyzacyjnej, w szczególności wentylatora, pomp, filtrów i przepustnic; również należy pamiętać o wizualnym sprawdzeniu szczelności i czystości centrali;
● powietrze recyrkulacyjne – należy sprawdzić regulację przepustnic recyrkulującego powietrza oraz filtry (więcej informacji w PN-EN 13799:2008 Wskaźniki zawartości do zbiorników skroplonego gazu węglowodorowego (LPG));
● metody pomiarów – podczas analizy działania poszczególnych elementów układu odpowiednie procedury pomiarowe umożliwią dokładne badanie, dlatego należy opracować odpowiednie instrukcje, a urządzenia pomiarowe poddawać kalibracji;
● hałas i wibracja – dodatkowo można również sprawdzić czy elementy składające się na instalację wentylacji nie generują hałasu i wibracji powodujących dyskomfort pracowników (należy szczególnie sprawdzić tłumiki, wentylator, przepustnice, nawiewniki oraz inne elementy zastosowane w celu redukcji wibracji);
● zanieczyszczenie przewodów wentylacyjnych – należy ocenić czy zachowana jest czystość przewodów wentylacyjnych, co wpływa na późniejszą jakość powietrza wewnętrznego;
● w przypadku instalacji wentylacyjnej stosowanej w celu obniżenia stężenia gazów w pomieszczeniu należy sprawdzić, czy układ ten jest używany.

Dodatkowo w normie [2] przedstawiono zalecenia szczegółowe odnośnie wentylacji mechanicznej, naturalnej i hybrydowej.
W przypadku wentylacji mechanicznej należy przeprowadzić inspekcję wizualną:
● przewodów (powinna uwzględniać szczelność przewodów, jakoś wykonania i utrzymania izolacji, jakość powierzchni izolacyjnych, prawidłowość połączenia elementów, wykryć ew. zawilgocenia w instalacji, czystość oraz łatwość dostępu, ew. pomyłki projektowe);
● wentylatora lub centrali klimatyzacyjnej (zgodność wykonania z projektem, dostępność rejestru użytkowania, łatwość dostępu do poszczególnych ustawień oraz możliwość dopasowania i czyszczenia, elastyczne połączenie z przewodami co redukuje przenoszenie wibracji, stan paska klinowego jeżeli został zastosowany, jakość podłączenia instalacji do mocy elektrycznej, stan filtrów i zgodność w wymaganiami projektowymi, stan urządzeń do odzysku ciepła, jakość układu grzania wstępnego i układu nawilżania);
● elementów nawiewnych i wywiewnych w pomieszczeniach (należy sprawdzić czystość oraz prawidłowość funkcjonowania nawiewników i wywiewników, ilość elementów i ich wymiary, ilość powietrza dostarczanego/odprowadzanego oraz zgodność z charakterystyką projektowaną, odpowiednią lokalizację w celu zapobieganiu słabej efektywności wentylacji, stan połączenia z instalacją, łatwość demontażu do czyszczenia, dodatkowo można sprawdzić poziom hałasu, występowanie przeciągu, szczelność okien i drzwi zewnętrznych);
● układu automatyki (sprawdzenie czy zachowany jest w budynku cel racjonalnego wykorzystania energii). (...)

ETAP III. Raport (...)

Metody inspekcji instalacji klimatyzacyjnych
(...)

ETAP I. Preinspekcja (...)
ETAP II. Metodologia (...)
ETAP II. Metodologia (...)

Podsumowanie
Prawidłowe i szczegółowe przeprowadzenie kontroli instalacji zgodnie z PN-EN 15239:2007 [1] i PN-EN 15240:2009 [2] jest bardzo czasochłonne, gdyż należy uwzględnić wszystkie aspekty pracy układu wentylacji i klimatyzacji. Jednakże zwrócenie uwagi na analizę również elementów wpływających na warunki środowiska wewnętrznego budzi nadzieję, iż dążenie do oszczędności energii nie przełoży się na obniżenie komfortu użytkowników pomieszczeń.

LITERATURA
[1] Dyrektywa 2002/91/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.
[2] PN-EN 15239:2007 Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne dotyczące kontroli instalacji wentylacji (oryg.).
[3] PN-EN 15240:2009 Wentylacja budynków. Charakterystyka energetyczna budynków. Wytyczne inspekcji systemów klimatyzacji.