Druga część artykułu została poświęcona nowym kryteriom odniesionym do wyrobów i systemów HVAC związanym z aspektami ekologicznymi w projektowaniu produktów, oznakowaniem środowiskowym i „zielonymi zamówieniami publicznymi”. Zwrócono również uwagę na wymogi zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w projektowanych regulacjach powiązanych z wprowadzaniem na rynek wyrobów budowlanych.

Aspekty ekologiczne w projektowaniu wyrobów HVAC

Produkty wykorzystujące energię EuP (Energy using Products) uznawane są za jeden z najpoważniejszych czynników wpływających na wykorzystanie zasobów naturalnych, zużycie energii oraz emisję gazów cieplarnianych we Wspólnocie Europejskiej. Są to produkty uzależnione od energii elektrycznej, paliw kopalnych, energii ze źródeł odnawialnych, wytwarzające energię lub dokonujące pomiaru jej zużycia. Dyrektywa 2005/32/WE [7] wprowadza wymagania dotyczące etapu projektowania wyrobu, podczas którego przyjmowane są założenia determinujące w znacznej części późniejszy wpływ produktu na środowisko. Wprowadzone kryteria ekoprojektu mają zatem poprawić jakość środowiskową produktów poprzez wprowadzenie wymagań odnoszących się do pełnego cyklu życia, tzn.: zastosowanych surowców, procesu produkcyjnego, pakowania, transportu, dystrybucji, a także instalacji, konserwacji, użytkowania i utylizacji. W zakresie środków wykonawczych dyrektywy określa się wymagania dotyczące:

- wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu,

- wykluczenia z wykorzystania substancji niebezpiecznych,

- wykorzystania surowców naturalnych,

- zużycia wody i energii w całym cyklu życia wyrobu,

- ułatwienia ponownego wykorzystania surowców,

- wytwarzania odpadów,

- emisji zanieczyszczeń do wody i powietrza oraz generacji innych czynników szkodliwych.

Środki wykonawcze dyrektywy w sprawie ekoprojektu przeznaczone są dla zdefiniowanych priorytetowych grup wyrobów. Grupy te muszą cechować się znaczącą wielkością obrotu handlowego w skali Wspólnoty Europejskiej (sprzedaż większa niż 200 000 jednostek rocznie), istotnym wpływem na środowisko naturalne w całym cyklu życia (np. długi czas pracy urządzenia, znaczące zużycie energii i emisja gazów cieplarnianych) oraz potencjałem poprawy właściwości ekologicznych (np. 20% redukcja zużycia energii, masy surowców) bez generowania dodatkowych kosztów. Należy jednak podkreślić, że środki wykonawcze ekoprojektu dotyczą jedynie grup wyrobów, w stosunku do których przemysł nie podjął samoregulacji.

W perspektywie wdrażania dyrektywy 2005/32/WE lata 2005 – 2008 należało traktować jako okres przejściowy. W wyniku prac prowadzonych w tym okresie Komisja Europejska planowała przyjęcie w pierwszym kwartale 2009 r. środków wykonawczych dotyczących głównie urządzeń oświetleniowych i telewizorów oraz środków horyzontalnych związanych ze stratami energii w trybie czuwania i po wyłączeniu urządzenia oraz z zewnętrznym zaopatrzeniem w energię.

Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej „Ustalenie planu działań na lata 2009 – 2011 w ramach dyrektywy w sprawie ekoprojektu” (COM(2008) 399) [8] należy się spodziewać rozszerzenia zakresu środków w latach 2009 – 2011 na wszystkie produkty związane z energią (ErP) – mające wpływ na zużycie energii, co będzie odnosić się do szerokiego zakresu wyrobów stosowanych w budownictwie, między innymi od systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz kotłów grzewczych elektrycznych i opalanych paliwami stałymi. Stanowisko określone w planie działań z 2008 r. zostało potwierdzone w październiku 2009 r., w ostatecznej formie znowelizowanej dyrektywy – 2009/125/WE [9]. Komisja zostaje w niej zobligowana do przedstawienia nowego programu prac do dnia 21 października 2011 roku, niemniej jednak planuje się w okresie przejściowym (w trakcie ustalania nowego programu) opracować środki wykonawcze w stosunku do urządzeń wchodzących w zakres HVAC – bojlerów i kotłów, wentylatorów stosowanych w budynkach niemieszkalnych, klimatyzatorów i wentylatorów domowych. Planuje się także zakończenie prac przygotowawczych dla środków wykonawczych obejmujących kotły na paliwo stałe.

Środki wykonawcze dotyczące systemów klimatyzacyjnych i wentylacyjnych obejmować mają duże klimatyzatory o mocy chłodniczej przekraczającej 12 kW, klimatyzatory chłodzone wodą oraz systemy wentylacyjne. Uznaje się, że produkty te spełniają wymaganie istotnego wpływu na środowisko z uwagi na wysokie zużycie energii (>1000 PJ/ rok) przy długim czasie pracy (okres grzewczy / chłodzenia / wzmożonej wentylacji), wpływ na środowisko energoelektroniki, wyświetlaczy oraz zastosowanych czynników chłodniczych. Grupa wyrobów cechuje się także wysoką stopą wzrostu rynku. Ocenia się, że systemy klimatyzacyjne i wentylacyjne cechują się dużym potencjałem oszczędności energii (szacowana średnia >20%), potencjałem poprawy ekologiczności w zakresie czynników chłodniczych, zwiększenia żywotności, czy ułatwienia recyklingu. Na duży potencjał poprawy wskazują także specyfikacje państw trzecich w postaci oznakowania energetycznego i ekologicznego – Energy Star i MEPS.

(...)

Oznakowanie ekologiczne wyrobów HVAC

Oznakowanie ekologiczne wyrobów stosowanych w budownictwie ma na celu ułatwienie identyfikacji przez klienta tych, które odznaczają się ponadprzeciętnymi właściwościami ekologicznymi i zminimalizowanym wpływem na środowisko. Podstawowe wymagania związane z oznakowaniem ekologicznym podawane są w normie ISO 14024. Są to min.:

- wiarygodność załączonej informacji (wiarygodność procedur w ramach oznakowania, walidacji metod i monitoring działań),

- przejrzystość systemu i procedur – transparentne warunki uzyskania oznakowania,

- konsultacje i komunikacja pomiędzy zainteresowanymi stronami.

Zgodnie z wytycznymi ISO wyróżnia się zatem trzy typy ekoznaków:

- Typ I – oznakowanie ekologiczne z kryteriami związanymi z wpływem wyrobu na środowisko w całym cyklu życia. Wymagania systemu oceny wyznaczane są przez niezależną instytucję i monitorowane poprzez system certyfikacji bądź audytu. Udział trzeciej strony gwarantuje wiarygodność i przejrzystość. Przykładem systemu oznakowania krajowego wyrobu budowlanego może być nadawany przez Instytut Techniki Budowlanej znak EKO-ITB. Znak jest nadawany wyrobom budowlanym nie wpływającym negatywnie na środowisko w całym cyklu życia, spełniające kryteria ITB związane z aspektami środowiskowymi, społecznymi i ekonomicznymi zrównoważonego rozwoju.

- Typ II – typ oznakowania z towarzyszącymi informacjami środowiskowymi wydawanymi bezpośrednio przez producenta, importera lub dystrybutora, bez udziału strony trzeciej. Brak zewnętrznej weryfikacji oraz przejrzystych kryteriów oceny nie gwarantuje pełnej przejrzystości i wiarygodności oznakowania. Może to być jednoaspektowa informacja o spełnieniu przez dany wyrób określonego wymagania ekologicznego (tzw. stwierdzenie środowiskowe). Może ona dotyczyć np.:

- możliwości rozmontowania,

- przedłużonego czas życia,

- odzyskanej energii,

- możliwości recyklingu,

- zawartości materiałów z recyklingu,

- zmniejszonego zużycia wody, zasobów naturalnych, czy energii,

- zmniejszonego zużycia materiałów.

W przypadku deklaracji II typu należy podkreślić potencjalną możliwość potwierdzenia stwierdzenia producenta przez niezależną jednostkę (np. ITB), co może zwiększyć wagę rynkową oznakowania.

- Typ III – oznakowanie ekologiczne z towarzyszącą informacją o wpływie wyrobu na środowisko, bez oceny właściwości. Wyznacza wpływ wyrobu na środowisko, przy wykorzystaniu metodyki oceny cyklu życia (Life Cycle Assessment – LCA). Ekoznak jest weryfikowany przez stronę trzecią, co zapewnia wiarygodność i bezstronność. Deklaracje środowiskowe dla wyrobów budowlanych wydawane są w Polsce przez Instytut Techniki Budowlanej, który jednocześnie może dokonywać ich weryfikacji i certyfikacji (Certyfikat Środowiskowy ITB) na zgodność z normą ISO 14020.

(...)

Zamówienia publiczne

(...)

VII wymaganie podstawowe w projekcie CPR

(...)

Podsumowanie

Budownictwo, jako jedna z najistotniejszych gałęzi gospodarki jest podmiotem licznych inicjatyw Unii Europejskiej związanych z wdrażaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Nowe wymagania w zakresie efektywności energetycznej, wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, oznakowania ekologicznego, kryteria „zielonych zamówień publicznych”, czy wymogi związane z wprowadzaniem na rynek wyrobów budowlanych będą coraz mocniej wpływać na rynek produktów wykorzystywanych do ogrzewania.