Nowa klasyfikacja pomieszczeń i nowe zalecenia dotyczące oceny działania klimatyzacji w szpitalach. W oparciu o wymagania przedstawione w normie DIN 1946-4:2008 |
Data dodania: 25.12.2010 |
Ze względu na brak nowoczesnych, krajowych wytycznych projektowania wentylacji i klimatyzacji w obiektach służby zdrowia, nadążających za światowymi tendencjami w zakresie wzrastających wymagań dotyczących czystości powietrza w najbardziej krytycznych pomieszczeniach szpitalnych, często sięga się po zagraniczne dokumenty. Najszerzej znane i stosowane w Polsce są normy i wytyczne niemieckie. W obowiązującej wersji normy DIN 1946-4 [2], opublikowanej w grudniu 2008 roku, znajdują się zalecenia dotyczące zarówno projektowania klimatyzacji (m.in. parametry powietrza, wymagane strumienie powietrza wentylacyjnego), jak również nowy sposób oceny pomieszczeń o najwyższych wymaganiach w zakresie czystości powietrza. Metoda ta, polegająca na określeniu stopnia zabezpieczenia strefy chronionej przed wpływem zanieczyszczeń z otoczenia, jest dla nas całkowicie nowym podejściem do oceny poprawności pracy instalacji klimatyzacyjnych. Zasady przeprowadzenia takiej oceny oraz inne wybrane zalecenia, wśród nich pomiar intensywności turbulencji powietrza w obszarze chronionym w salach operacyjnych, zostały omówione w niniejszym artykule. Zadania klimatyzacji w szpitalach Zalecenia zawarte w normie dotyczą planowania, budowy i klasyfikacji systemów wentylacji i klimatyzacji w pomieszczeniach służących do badania pacjentów, przeprowadzania zabiegów i operacji (oraz pomieszczeń towarzyszących). Nie dotyczą natomiast zakładów leczenia specjalnego, w których przebywają pacjenci z chorobami wysoce zakaźnymi (także ze skutkiem śmiertelnym). Systemy wentylacji i klimatyzacji w obiektach służby zdrowia powinny spełniać następujące zadania: - zapewniać komfort cieplny, - odprowadzić powstające zyski ciepła, - ograniczyć stężenie szkodliwych substancji gazowych oraz nieprzyjemnych zapachów, - ograniczyć stężenie drobnoustrojów (w ramach kontroli zakażeń wewnątrzszpitalnych) oraz cząstek stałych, - kompensować niekorzystne warunki środowiskowe wewnętrzne i zewnętrzne (np. nieotwieralne okna, pomieszczenia wewnętrzne, duże zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego), - zarządzać obciążeniem cieplnym. Poza spełnieniem wymagań specyficznych dla szpitali, systemy wentylacji i klimatyzacji powinny również realizować wymagania, dotyczące bezpieczeństwa pracy, ochrony przeciwpożarowej, być przyjazne dla użytkownika, jak również łatwe w utrzymaniu. Klasyfikacja pomieszczeń czystych Podstawowym źródłem zakażenia w zakładach opieki zdrowotnej jest sam pacjent chorujący na chorobę zakaźną. Dowody można znaleźć np. w pochodzących z 2002 r. publikacjach World Health Organization, w których omówiono przypadki autozakażenia salmonellozą oraz przypadki rozprzestrzenianie infekcji wywołanej przez paciorkowce grupy A, gruźlicę, wirusowe zapalenie wątroby. Inne źródła infekcji to nosiciele chorób zakaźnych, zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego i zewnętrznego lub woda użytkowa czy mikroorganizmy rozwijające się wewnątrz budynku oraz wewnątrz systemu wentylacji lub klimatyzacji. Poza koniecznością zapewnienia odpowiedniej higieny budynku oraz instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, niezbędne jest doprowadzenie bardzo czystego powietrza do obszarów szpitalnych, w których przebywają pacjenci o osłabionym chorobą układzie immunologicznym, ograniczając w ten sposób (lub zdecydowanie minimalizując) niebezpieczeństwo infekcji. Powietrze pozbawione zanieczyszczeń stałych oraz mikroorganizmów w stopniu wystarczającym w stosunku do przeznaczenia pomieszczenia, będzie pomagało nie tylko zapewnić właściwe warunki dla pacjentów, ale także będzie chronić personel przed zakażeniami wynikającymi z codziennego kontaktu z osobami chorymi. A przecież wiadomo, że personel medyczny jest grupą zawodową o wysokim i bardzo wysokim stopniu narażenia na zachorowania. W Stanach Zjednoczonych ocenia się, że absencja chorobowa pracowników szpitali jest o 40% wyższa niż osób o innych zawodach. Pielęgniarki są najbardziej narażone na zakażenia szpitalne, zwłaszcza wywołane patogenami, przenoszonymi przez krew i płyny ustrojowe. Stanowią one aż 63% chorych pracowników służby zdrowia, lekarze: 24%. W celu zapewnienia właściwego poziomu higieny w pomieszczeniach szpitalnych, zależnie od ich przeznaczenia i sposobu wykorzystania, została wprowadzona klasyfikacja pomieszczeń ze względu na czystość mikrobiologiczną powietrza. Jedyna polska klasyfikacja czystości powietrza zapisana została w pochodzących z roku 1984 „Wytycznych projektowania szpitali ogólnych” [5], wprowadzonych do stosowania przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej jako materiał pomocniczy obowiązujący przy projektowaniu szpitali nowych i zalecany przy podejmowaniu prac modernizacyjno-remontowych w szpitalach istniejących. W Zeszycie 5 wytycznych pt. „Wentylacja i klimatyzacja” podzielono pomieszczenia w szpitalach na trzy grupy, zależnie od dopuszczalnych ilości bakterii w powietrzu. Zgodnie z tą klasyfikacją czystości pomieszczeń w szpitalu odnoszącą się do ilości bakterii w powietrzu (aktualne normy i wytyczne w państwach europejskich klasyfikację pomieszczeń opierają na stężeniu ilościowym wszystkich drobnoustrojów, a nie tylko bakterii), wyróżnia się [5]: - I klasę czystości pomieszczeń (pomieszczenia o najwyższej możliwie aseptyce – minimalny poziom bakterii) o dopuszczalnym stężeniu bakterii wynoszącym 70 bakterii/1m3 powietrza, - II klasę czystości pomieszczeń (pomieszczenia o niskim poziomie bakterii) o dopuszczalnym stężeniu bakterii wynoszącym 300 bakterii/1m3 powietrza, - III klasę czystości pomieszczeń (pomieszczenia o normalnym poziomie bakterii) o dopuszczalnym stężeniu bakterii wynoszącym 700 bakterii/1m3 powietrza. Zgodnie z omawianymi, krajowymi wymaganiami, do pomieszczeń I klasy czystości należą [5]: - sale operacyjne wysokoaseptyczne (transplantacja, operacje serca, ciężkie poparzenia, operacje mózgu), - boksy jałowe, - pracownie płynów infuzyjnych – boks napełniania, - sale łóżkowe specjalne (oparzenia). Do pomieszczeń II klasy czystości zalicza się [5]: - sale operacyjne aseptyczne, - sale operacyjne septyczne, - sala gipsu w zespole operacyjnym, - intensywna opieka medyczna wraz z pomieszczeniami łóżkowymi, - sale pooperacyjne, - pokoje wcześniaków, - pomieszczenia przygotowania chorego (przy sali operacyjnej), - pomieszczenia przygotowania lekarzy (w zespole operacyjnym), - korytarze zespołu operacyjnego „czyste”, jw. „brudne”, - sterylizatornie w zespole operacyjnym. Natomiast w normie DIN 1946-4:2008- 12 [2] (tak samo, jak zdefiniowano w jej wcześniejszej wersji), zgodnie z zaleceniami RKI (Robert Koch Institute), podzielono pomieszczenia w szpitalach na dwie klasy czystości mikrobiologicznej: I oraz II. Klasę I podzielono na dwie podklasy: Ia oraz Ib: - klasa Ia – sale operacyjne z nawiewem powietrza, realizowanym jako przepływ laminarny, w celu uzyskania obszaru chronionego, obejmującego pole operacyjne oraz stolik narzędziowy ze sterylnymi narzędziami, - klasa Ib – sale operacyjne z wentylacją mieszającą lub nawiewem jednostronnym, - klasa II – zwykłe wymagania dotyczące małej ilości mikroorganizmów w powietrzu. Przez obszar chroniony rozumie się strefę stanowiska operacyjnego lub zabiegowego i miejsce pracy zespołu operacyjnego w jałowej odzieży medycznej oraz obszar przeznaczony na pokrycia sterylne (prześcieradła i chusty chirurgiczne) oraz stół na sterylne narzędzia i materiały. Wielkość obszaru chronionego zależeć będzie od rodzaju przeprowadzanej operacji. Na podstawie zdobytej w praktyce wiedzy, stwierdzono [2], że jego powierzchnia powinna wynosić 3x3 m. Uzyskuje się ją, stosując strop laminarny o wymiarach 3,2x3,2 m. (...) Określenie stopnia ochrony (...) Kontrola pracy instalacji (...) Metodyka przeprowadzania oceny turbulencji strumienia laminarnego powietrza Ocena intensywności turbulencji przepływającego w pomieszczeniu powietrza jest stosowana jako miara zmian szybkości powietrza względem jej wartości średniej (względne odchylenie standardowe). Intensywność turbulencji wyrażona jest w %. Intensywność turbulencji jest stosunkiem standardowego odchylenia prędkości powietrza do średniej prędkości powietrza w rozpatrywanej przestrzeni. Obliczenie wartości liczbowej turbulencji wykonuje się na podstawie wzoru (4). gdzie: SDv – średnie standardowe odchylenie od średniej wartości prędkości przepływu powietrza, m/s; V¯ – średnia prędkość powietrza, m/s. Dla celów testów opisanych w normie [2], stosuje się następującą klasyfikację przepływu powietrza, opartą o wielkość intensywności turbulencji: - przepływ powietrza o intensywności turbulencji <5% – przepływ laminarny, - przepływ o intensywności od 5% do 20% – przepływ niskoturbulentny, - przepływ o intensywności >20% – przepływ turbulentny. W pomiarach wykonywanych w salach operacyjnych, określenie intensywności turbulencji powietrza pozwala ustalić, czy nawiewnik laminarny rzeczywiście zapewnia nawiew powietrza o niskiej turbulencji w obrębie obszaru chronionego. Zgodnie z zapisem w normie [2], jeżeli intensywność turbulencji czystego, filtrowanego powietrza wypływającego pionowo z laminizatora nawiewnika laminarnego ma wartość mniejszą lub równą 20%, wówczas można przyjąć, że taki przepływ powietrza skutecznie zapobiega przedostawaniu się zanieczyszczeń zawartych w powietrzu zewnętrznym (spoza sali operacyjnej) do sali operacyjnej. Podczas testu wykonuje się dwie serie pomiarów na wysokości 1,2 m nad poziomem wykończonej podłogi, w miejscach dokładnie wskazanych w normie. W czasie pierwszej serii pomiarów czujniki są ustawione prostopadłe do kierunku przepływu powietrza w płaszczyźnie pomiaru, natomiast podczas drugiej serii czujniki obraca się o 90°. Pomiary wykonuje się w pomieszczeniu bez stołów operacyjnych i stołów narzędzi chirurgicznych. Podczas pomiarów określa się prędkość przepływu, temperaturę i intensywność turbulencji w płaszczyźnie pomiaru. W obszarze chronionym średnia intensywność turbulencji w każdym punkcie pomiarowym (z wyjątkiem naroży) powinna być mniejsza lub równa 20%, a średnia intensywność turbulencji w każdym narożu: mniejsza lub równa 30%. Jeżeli w czasie tego testu nie zostaną spełnione wymagania dla obszaru chronionego, wówczas zaleca się oddzielnie skontrolować skuteczność samego wypływu powietrza z nawiewnika laminarnego. W tym celu instaluje się, tymczasowo (tylko na czas wykonywania pomiarów), stabilizator przepływu wokół całej płaszczyzny wypływu powietrza z nawiewnika, na wysokości 1,0 m nad poziomem gotowej podłogi. W takich warunkach należy powtórzyć pomiary intensywności turbulencji. Umożliwia to rozróżnienie oddziaływania wpływu czynników zewnętrznych (np. geometria pomieszczenia, przepływ powietrza wywiewanego) i działaniem nawiewnika laminarnego. Podczas tego testu, przeprowadzanego ze stabilizatorem umocowanym wokół nawiewnika laminarnego, uzyskać powinno się następujące wyniki: - średnia intensywność turbulencji w każdym punkcie pomiarowym (z wyjątkiem naroży) ≤15%, - średnia intensywność turbulencji w każdym narożu: ≤25%. LITERATURA [1] BRUNNER A.: Current hospital guidelines in Germany and in Switzerland. The new German Standard DIN 1946-4: Ventilation in hospitals, 2009. http://www.bht.ch/de/pdf/ referate/090508_DIN1946-4_eng_090507.pdf [2] DIN 1946-4: 2008. Ventilation and air conditioning – Part 4: Ventilation in hospital. [3] Nawiewnik skośny z filtrem absolutnym typu HA. www. aw-klima.com.pl/nawiewniki.html [4] VDI 2167, part 1, Building services in hospitals. Heating, ventilation and air-conditioning. Draft, December 2004. [5] Wytyczne projektowania szpitali ogólnych. Instalacje sanitarne. Zeszyt 5: Wentylacja i Klimatyzacja. Opracowane przez Biuro Studiów i Projektów Służby Zdrowia. Warszawa, 1984. |
POLECAMY WYDANIA SPECJALNE
-
Pompy ciepła 2023-2024
-
Pompy ciepła 2021-2022
-
Pompy ciepła 2022-2023
-
Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2021
-
Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2022
-
Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2023
-
Pompy ciepła 2020-2021
-
Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2020
-
Pompy ciepła 2019-2020
-
Katalog klimatyzatorów typu SPLIT. Edycja 2019