Wprowadzony przez polski rząd obowiązek certyfikacji energetycznej budynków nie przyniósł spodziewanych rezultatów. Problemy dotyczą przede wszystkim szeroko opisywanej w prasie i literaturze branżowej kalkulacji energochłonności budynków, według wytycznych i metod przygotowanych przez rząd. To jednak nie jedyne problemy, związane z obowiązkową certyfikacją energetyczną budynków. Nawet, jeżeli uda się wprowadzić odpowiednie zapisy, normy i rozporządzenia, które będą prawidłowe i zaakceptowane przez zainteresowane strony, to pozostaje kwestia wprowadzenia ich w życie, w codzienną praktykę. I tutaj sytuacja się mocno komplikuje. O ile osoby, zajmujące się na co dzień realizacjami inwestycji od strony praktycznej mogą zdawać sobie sprawę z nowych problemów, o tyle osoby odpowiedzialne jedynie za biurokratyczną stronę certyfikacji, nie mają na ten temat pojęcia.

Certyfikaty i certyfikacja

Wprowadzeniu certyfikatów energetycznych, jak również obowiązkowi certyfikacji energetycznej budynków przyświecać miał jeden cel, a mianowicie wzrost atrakcyjności budynków o niskich kosztach eksploatacji na rynku nieruchomości. Tym samym miało się to przyczyniać do mniejszego oddziaływania nowych budynków na środowisko naturalne. Niestety, obecnie sprawa certyfikacji energetycznej wygląda w taki sposób, że każdy coś o niej słyszał, ale szczegółów zna mało kto. Takie są fakty. Jeżeli nie zostaną wprowadzone konkretne działania, certyfikacja energetyczna budynków nie będzie miała większego sensu, gdyż nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Dlatego najwyższy czas wyciągnąć wnioski z doświadczeń innych krajów europejskich i podjąć stosowne decyzje, dopasowując je do polskich warunków. Jednak nawet jeśli uda się wprowadzić odpowiednie zapisy i rozporządzenia dotyczące samych kalkulacji energochłonności budynków, pozostanie problem odpowiedniego wprowadzenia ich w życie. Zasadnicze problemy pojawiają się na każdym z etapów realizacji nowych budynków, od projektu aż po samo późniejsze użytkowanie obiektu.

Osoby zajmujące się „biurokratyczną” stroną wprowadzania obowiązku certyfikacji energetycznej muszą zadać sobie pytanie, czy wprowadzenie certyfikacji energetycznej jest celem samym w sobie, czy też przyświeca temu wyższy cel, a mianowicie rzeczywiste zmniejszenie zużycia energii przez budynki? Jeżeli to drugie (bo taka jest przecież idea) to samo sformułowanie i uporządkowanie dokumentów nie przyniesie pożądanego efektu. Dlaczego? Aby odpowiedzieć na to pytanie, konieczne jest przedstawienie podstawowych kwestii, które mają negatywny wpływ na certyfikację energetyczną budynków w warunkach polskich i będą utrudniały jej wprowadzanie w życie.

Projekty instalacji sanitarnych

Z roku na rok obniża się jakość projektów. Biura projektowe otwierane są często przez osoby spoza branży, nieznające problematyki systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych. Nawet w prestiżowych biurach projektowych coraz częściej zatrudniane są osoby zaraz po studiach, których wiedza i kompetencje pozostawiają wiele do życzenia. Wielu projektantów zdanych jest na informacje od przedstawicieli producentów urządzeń, którzy coraz częściej wykorzystują niewiedzę nie tylko inwestorów, ale także właśnie projektantów po to, by sprzedać z zyskiem dane urządzenie. Projektantom brakuje nie tylko wiedzy teoretycznej, ale często praktycznej. Skutkuje to tym, że nie są weryfikowane wydruki z programów doborowych lub nawet, gdy przychodzi do fałszowania kart doborów technicznych przez przedstawicieli producentów urządzeń, projektanci nie są w stanie wychwycić nieprawidłowości. O ile wcześniej projektanci starali się popełniać jak najmniej błędów, to obecnie nikt na nie już nie zwraca uwagi.

To przykre, ale czasem projekty wykonywane są nie na jakość, ale na ilość. Projektanci liczą często na firmy wykonawcze, które w ich mniemaniu powinny wychwycić pewne braki w projekcie, i odwrotnie, firmy wykonawcze całkowicie zdają się na projektantów. Powoduje to, że w przypadku wystąpienia pewnych niezgodności nie są one wychwytywane w odpowiednim momencie i później pozostaje już tylko wzajemne oskarżanie się po czyjej stronie leży wina.

Najpopularniejsze obecnie są dobory urządzeń dosłownie w 15 minut i tak wybrane urządzenia wprowadzane są do projektu. Prowadzi to do częstych nieporozumień w późniejszych etapach realizacji inwestycji.

Oczywiście istnieje wiele biur projektowych, które do „sztuki projektowania” podchodzą bardzo profesjonalnie, niemniej jednak opisane powyżej praktyki są coraz częściej spotykane.

Wykonawstwo inwestycji

Firmy wykonawcze skupiają się niestety coraz częściej jedynie na wypracowaniu odpowiedniej marży, bez ponoszenia konsekwencji za zmiany wprowadzane w projekcie. Tutaj nawet próby podawania nieprawdy w kartach doborów technicznych urządzeń przez niektórych przedstawicieli producentów, niejednokrotnie za wiedzą firmy wykonawczej, przyjmowane są „z przymrużeniem oka”, gdyż kupowane jest urządzenie tańsze, które teoretycznie, na papierze posiada odpowiednie parametry techniczne. Firmy wykonawcze często startują w przetargach oferując urządzenia zamienne, które nie spełniają wymogów projektu. Przykładowo, agregaty chłodnicze wyposażone w jedną sprężarkę są traktowane na równi z zawartymi w projekcie urządzeniami czterosprężarkowymi itp. Często wartością porównywaną jest jedynie wydajność chłodnicza urządzeń i nie jest ona zwykle weryfikowana dla zadanych parametrów projektowych. Jeżeli przez danego producenta deklarowana jest wydajność urządzeń, najczęściej kontrolowana jest jedynie cena takiego urządzenia. Jeśli nawet weryfikowane są parametry techniczne urządzeń, to odbywa się to jedynie w celu uchronienia firmy wykonawczej przed procesami sądowymi za niezgodność z projektem, a nie ze względu na dbałość o tę zgodność.

Codziennością są absurdy na tym etapie realizacji inwestycji. W jednej z firm wykonawczych, osoba odpowiedzialna za realizację danego obiektu, a konkretniej, za zakup wież chłodniczych, tak daleko posunęła się w oszczędnościach inwestycyjnych, że z dostawy wieży chłodniczej chciała wyeliminować wentylator, stanowiący nieodłączny element tego typu urządzenia.

Coraz częściej spotkać też można firmy wykonawcze, które wygrały przetarg i zwracają się z zapytaniem np. do przedstawicieli producentów urządzeń o pomoc przy realizacji inwestycji. Niejednokrotnie z krótkiej rozmowy wynika, że jest to firma, która dosłownie po raz pierwszy będzie wykonywać instalację klimatyzacyjną. Zadawane pytania dotyczące najprostszych zagadnień, np.: „z której strony urządzenie zasysa, a z której tłoczy powietrze i jak je podłączyć do instalacji” stają się powoli normą. Firmy takie wygrywają często przetargi z uwagi na oferowane najniższe kwoty. O oszczędnościach, jakie muszą się pojawić by firma wykonawcza „wyszła na swoje”, przychodzi inwestorowi dość szybko się dowiedzieć. Dobrym przykładem jest instalacja, w której podłączenie agregatu wody ziębniczej do instalacji na dachu budynku odbywało się z wykorzystaniem węża ogrodowego, wykorzystywanego do zraszania zieleni na działkach.

Inną niewątpliwie „zaawansowaną technicznie atrakcją” są systemy zraszania do dry-coolerów mających stanowić „hybrydowe wieże chłodnicze”, w których natrysk wodny realizowany jest z również wykorzystaniem w/w węży ogrodowych.

Inwestorzy (...)

Podawanie nieprawdy w kartach doborów urządzeń (...)

Programy certyfikacji EUROVENT (...)

Podsumowanie i wnioski

Opisywane sytuacje nie nastrajają zbyt optymistycznie, są to jednak rzeczywiste praktyki mające miejsce podczas realizacji wielu inwestycji. Przykłady takie można mnożyć, przytaczając dowolne absurdy życia codziennego, których wszyscy jesteśmy świadkami. Zostały one tu opisane w celu pokazania bezskuteczności dotychczasowych prób wdrożenia certyfikacji energetycznej budynków w odniesieniu do realizowanych w Polsce inwestycji. Dokonajmy zatem krótkiego podsumowania najważniejszych problemów mających zdaniem autora wpływ na energochłonność budynków w Polsce:

-„„ brak wystarczających kompetencji projektantów do przygotowania certyfikatów energetycznych;
-„„ brak kompetencji inwestorów i ich całkowita niewiedza w zakresie wyboru preferowanych przez nich rozwiązań;
-„„ tendencje firm wykonawczych do wybierania urządzeń najtańszych lub preferowanie takich, na których można „najwięcej zarobić”;
-„„ fałszowanie kart doborów technicznych przez przedstawicieli technicznych producentów, odbywające się czasem nieświadomie na skutek niewiedzy samego przedstawiciela lub, coraz częściej, świadomie dla celowego wprowadzenia w błąd inwestora i projektanta;
-„„ brak u projektantów wystarczającej wiedzy do analizowania poprawności załączonych kart doborów technicznych załączonych przez przedstawicieli producentów i dystrybutorów;
-„„ działanie pod presją czasu wszystkich stron zaangażowanych w projekt (naciski inwestora na projektanta oraz projektanta na przedstawiciela producenta w celu przygotowania karty doboru technicznego urządzenia itp.);
-„„ brak możliwości rzetelnej analizy danych oraz traktowanie kart i biuletynów technicznych urządzeń, które nie są certyfikowane, jako dokumentów wiarygodnych przez projektantów i firmy wykonawcze. (...)