Już od ponad trzech lat Ministerstwo Środowiska opracowuje polską ustawę wdrażającą unijne rozporządzenie (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych. Rozporządzenie to weszło w życie i jest obowiązujące także w Polsce. Nie ma niestety wciąż przepisów krajowych, które pozwalałyby praktycznie realizować jego postanowienia i wymogi. Zamierzeniem tego tekstu jest wywołanie dyskusji oraz próba uporządkowania i prześledzenia w możliwie przystępny sposób procesu przez jaki tzw. polska ustawa F-gazowa przeszła i jakie prawdopodobnie czekają nas w najbliższej przyszłości tego konsekwencje.

Do zajęcia głosu w tej sprawie oraz próby wywołania dyskusji skłoniły mnie zasadniczo trzy fakty:

1. Po raz trzeci nastąpiła zmiana istotnej części założeń do ustawy;
2. Prawdopodobnie bardzo trudna, a być może nawet niemożliwa do prawidłowego przeprowadzenia zgodnie z przepisami certyfikacja (tj. m.in. uzyskanie certyfikatów F-gazowych) poprzez osoby oraz firmy z branży chłodniczej i klimatyzacyjnej;
3. Sytuacja Polski jako członka Unii Europejskiej w kontekście wdrażania rozporządzenia (WE) nr 842/2006 oraz rozporządzeń powiązanych.

Wszystkie informacje na jakich niniejszy materiał został oparty są ogólnie dostępne i pochodzą z danych udostępnianych przez m.in. Ministerstwo Środowiska, czy też Komisję Europejską.

Wiele wskazuje na to, że polska wersja ustawy F-gazowej była w dużej mierze gotowa już dwa lata temu. Jednak z różnych przyczyn nie udało się tego procesu zakończyć. W drugiej połowie bieżącego roku zmienione zostały zasadnicze założenia dot. certyfikacji [1]. Z systemu otwartej certyfikacji (gdzie mogło współistnieć wiele akredytowanych jednostek certyfikujących), został wybrany wariant jednej monopolistycznej jednostki certyfikującej działającej z nadania Ministra Gospodarki. Argumentem przytaczanym na rzecz takiego rozwiązania było to, iż oparcie certyfikacji o akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (PCA) będzie zbędne i bardzo kosztowne. Trudno się odnosić do stwierdzenia, czy akredytacja w PCA jest potrzebna (pomijając przejrzystość oraz zewnętrzną kontrolę jednostek akredytowanych), jednak twierdzenie, iż wyłączenie możliwości konkurencji i przyjęcie jednej monopolistycznej jednostki będzie rozwiązaniem znacznie tańszym, jest moim zdaniem nie do końca uprawomocnione. Jak to ostatecznie będzie, przekonamy się już niedługo na własnej skórze.

Drugą sprawą, którą chciałbym poruszyć, jest sytuacja osób działających w branży chłodniczo-klimatyzacyjnej. Obecnie w ramach tzw. okresu przejściowego wprowadzono w Polsce (korzystając z możliwości jakie daje rozporządzenie) ‑ świadectwa kwalifikacji jako certyfikaty tymczasowe [4]. Tu należy podkreślić, że jest to pewnego rodzaju „prawo jazdy” i osoby nie posiadające obecnie świadectwa kwalifikacji uzyskanego na mocy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową, nie spełniają od dnia 04-07-2009 r. minimalnych wymagań, zatem wszystko wskazuje na to, że nie mogą, w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających niektóre fluorowane gazy cieplarniane oraz substancje kontrolowane, w sposób legalny wykonywać czynności takich jak:

-„„ kontrola szczelności urządzeń,
-„„ odzysk czynników ziębniczych,
-„„ instalacja (instalowanie),
-„„ konserwacja lub serwisowanie.

Ponadto z uwagi na zapisy w Rozporządzeniu (WE) 303/2008 można domniemywać, że certyfikaty tymczasowe nie są i nie będą uznawane poza granicami Polski, zatem nie można obecnie legalnie wykonywać swojego zawodu poza granicami kraju (chyba, że posiada się ważny certyfikat F-gazowy wydany w innym kraju UE).

Certyfikaty tymczasowe tracą swoją ważność za około pół roku z dniem 4 lipca 2011 r. – zatem wszystkie osoby nie posiadające po tej dacie nowego certyfikatu F-gazowego praktycznie nie będą miały prawa legalnego wykonywania zawodu – czyli wszelkich czynności serwisowych i instalacyjnych w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła w Polsce oraz we wszystkich innych krajach UE.

Należy podkreślić, że zgodnie z zapisami obowiązującego także i w Polsce Rozporządzenia Komisji (WE) NR 303/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. [3] „Umożliwienie szkoleń i certyfikowania personelu aktywnego zawodowo w dziedzinach podlegających niniejszemu rozporządzeniu bez konieczności przerywania przez niego działalności zawodowej wymaga odpowiedniego okresu przejściowego, w którym proces certyfikacji należy oprzeć na istniejących systemach zdobywania kwalifikacji i doświadczeniu zawodowym.”

W naszym kraju ten „okres przejściowy” właśnie się kończy. Praktycznie w całości został skonsumowany przez proces legislacyjny oraz lobbowanie polskiej ustawy. Jest to niezgodne z założeniami przyjętymi przez Komisję UE w rozporządzeniu, które przeznacza ten czas na zdobywanie certyfikatów F-gazowych przez osoby tym zainteresowane.

Jakie mogą być tego konsekwencje – tego chyba nikt nie jest w stanie obecnie przewidzieć. Patrząc na to statystycznie można tu przytoczyć kilka prostych i ogólnie dostępnych faktów:

1. Według oficjalnych informacji podawanych przez Ministerstwo Gospodarki, prowadzące ewidencję wydanych świadectw kwalifikacji (czyli obecnie certyfikatów tymczasowych) na dzień 1 grudnia 2010 r. wydano ten dokument ponad ośmiu tysiącom osób ‑ zatem obecnie w Polsce około 8 tysięcy osób wykonuje legalnie zawód;
2. Przeszkolenie tych 8 tysięcy osób zajęło około 6 lat i, co także warto podkreślić, szkolenie oraz egzamin dot. świadectwa kwalifikacji są znacznie prostsze w stosunku do wymagań szkolenia i egzaminu zawartych w rozporządzeniu F-gazowym;
3. Do końca ważności certyfikatów tymczasowych pozostało nieco ponad pół roku ‑ tracą one ważność z dniem 4 lipca 2011 r. (...)

LITERATURA

[1] Założenia do projektu ustawy o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych; Ministerstwo Środowiska, projekt z dnia 27 sierpnia 2010 r.
[2] Rozporządzenie (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 roku w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych.
[3] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 303/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji przedsiębiorców i personelu w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane.
[4] Informacja Ministra Środowiska o wskazaniu świadectw kwalifikacji uzyskanych na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (DzU Nr 121, poz. 1263 z późn. zm.) ‑ jako certyfikatów tymczasowych przy wykorzystywaniu niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych w sektorze chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła oraz w sektorze ochrony przeciwpożarowej.
[5] Wyjaśnienia Ministerstwa Środowiska do artykułu autorstwa p. Zofii Jóźwiak pt. „Rosną koszty walki z ociepleniem klimatu”, opublikowanego 12 lipca 2010 r. w dzienniku Rzeczpospolita.