Systemy przeciwpożarowego zabezpieczenia dróg ewakuacji w budynkach wielokondygnacyjnych stanowią integralną część każdego projektu instalacji. Kluczową rolę odgrywają tu układy wentylacji pożarowej charakteryzowane w przepisach techniczno-budowlanych [1] jako „urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące do usuwania dymu”, czyli instalacje różnicowania ciśnienia lub instalacje oddymiające. Pomimo wielu szkoleń i licznych publikacji na ten temat, na podstawie opracowywanych projektów, można odnieść wrażenie, że problem wyboru właściwego rozwiązania technicznego oraz określenia jego parametrów nie zawsze jest sprawą prostą.

Taki stan rzeczy dziwić nie powinien, i to z kilku powodów. Po pierwsze: praktycznie każdy obiekt posiada własną unikalną specyfikę pod względem układu architektonicznego, dostępnej przestrzeni technicznej, wymagań użytkowych itd. W tych warunkach ciężko jest mówić o jednym uniwersalnym modelu projektowym lub systemie zabezpieczającym. Zaplanowanie skutecznych rozwiązań wiąże się ze szczegółową analizą organizacji architektury wewnętrznej obiektu (pod kątem wydzielenia obszarów chronionych) wraz z prawidłowym określeniem gradacji ciśnienia i wielkości przepływu. Należy stwierdzić, że przeprowadzenie takiej analizy, czyli określenie wstępnych założeń do projektu oraz warunków brzegowych, jest zadaniem projektanta, a nie rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Rzeczoznawca może i powinien uczestniczyć na tym etapie projektu na zasadzie konsultacji i oceny poprawności przyjętych rozwiązań z zapisami przepisów techniczno-budowlanych, ale za prawidłowe funkcjonowanie przyjętych rozwiązań odpowiada projektant i wykonawca. Jest to bardzo istotna kwestia, ponieważ dość często spotkać się można z sytuacją, w której projektanci otrzymują podkład budowlany z opracowanymi przez rzeczoznawcę założeniami funkcjonowania systemu (zdarza się niezgodnymi z prawami mechaniki płynów) i jedynie poleceniem dostosowania do tych wymagań konkretnego systemu wentylacji pożarowej. Procedura taka jest niekorzystna zarówno dla poziomu bezpieczeństwa budynku, jak również dla firm dostarczających układy zabezpieczające, ponieważ ich rozwiązanie może nie działać w sposób prawidłowy.

Rys. 1. Wydzielenie stref chronionych na typowej kondygnacji budynku wielokondygnacyjnego

Kolejny problem stanowią dostępne standardy projektowania układów wentylacji pożarowej (przy czym żaden ze standardów dot. tych zagadnień nie jest obligatoryjny do stosowania, czyli przywołany w warunkach technicznych). Zatem czym dysponuje projektant? Praktycznie brak jest krajowych standardów wykonania instalacji oddymiania pionowych dróg ewakuacji w budynkach wielokondygnacyjnych (normę PN-B-02877-4/Az1:2006 proponuję uhonorować chwilą milczenia).

Powszechnie stosowane są dwie metody projektowania układów różnicowania ciśnienia. W pierwszym przypadku należy mieć świadomość, że systemy oddymiania pionowych dróg ewakuacji w obiektach wielokondygnacyjnych funkcjonują na innych zasadach niż tego typu instalacje w budynkach wielkokubaturowych. Główna różnica polega na założeniu, że klatki schodowe podczas pożaru są przestrzenią wolną od dymu, a instalacja oddymiania ma za zadanie usunąć tylko dym, który w tej przestrzeni pojawić się może okresowo przy ewakuacji objętej pożarem kondygnacji. Praktyczne doświadczenia wykazują niską skuteczność rozwiązań opartych na klapach dymowych oraz nawiewie grawitacyjnym i wręcz szkodliwe działanie wentylatorów wyciągowych (poza ochroną szybów wind) – a są to najczęściej stosowne układy oddymiania.

Skuteczny może być natomiast system klapy dymowej (lub innego otworu) i nawiewu mechanicznego. Podczas pożaru następuje automatyczne uruchomienie nawiewu i otwarcie klapy dymowej. Jeżeli określona zostanie powierzchnia wypływu powietrza można będzie dobrać wentylator nawiewny w taki sposób, żeby podczas jego pracy, przy wszystkich zamkniętych drzwiach prowadzących z poszczególnych kondygnacji do klatki schodowej, wytworzyć w tej przestrzeni niewielkie, ale bezpieczne nadciśnienie. I chociaż dla budynków średniowysokich (dla około 8 kondygnacji) opisany układ można, w odróżnieniu od innych sposobów oddymiania, uznać za wystarczająco bezpieczny, problem polega na tym, że opisane rozwiązanie nie jest ujęte w żadnym z dostępnych standardów i można je zastosować jedynie na „zasadach wiedzy technicznej”.

Rys. 2. Systemy zabezpieczenie przed zadymieniem w obiektach wielokondygnacyjnych

Standardy projektowania (...)

Klatka schodowa (...)

Przedsionek pożarowy (...)

System oddymiania czy odbioru powietrza (...)

Rozwiązania techniczne w naszej rzeczywistości (...)