Muzeum jako budynek, w którym są gromadzone, przechowywane i eksponowane obiekty zabytkowe powinno być idealnym miejscem z odpowiednio dobranymi parametrami powietrza. Czy tak jest? Niestety nie zawsze. Stworzenie odpowiednich warunków klimatycznych do przechowywania i eksponowania obiektów zabytkowych wielokrotnie stwarza problemy. Wynika to nie tylko z techniki wykonania zabytków, ale również próby stworzenia odpowiednich warunków cieplnych dla pracowników opiekujących się zbiorami jak i dla zwiedzających.

W chwili obecnej możliwości techniczne pozwalają stworzyć odpowiednie warunki klimatyczne dla obiektów zabytkowych, które chodź nie zahamują destrukcyjnego działania czasu, to maksymalnie ten proces opóźnią. Mimo tego wciąż w Polsce wiele budynków, w których znajdują się muzea, boryka się z trudnościami w utrzymaniu stabilnych warunków klimatycznych. Niekiedy powodem jest zły stan techniczny, umiejscowienie takiego budynku, czy niewłaściwie przeprowadzony remont. Trudności stwarza także próba pogodzenia odpowiednich warunków komfortu cieplnego osób przebywającym w danym pomieszczeniu z wytycznymi sprzyjającymi ochronie obiektów zabytkowych. Niekorzystny wpływ na stan zachowania zabytków ma również niestabilność klimatu. Gwałtowne zmiany parametrów powietrza otaczającego mogą doprowadzić do osłabienia zdolności adaptacji do nowych warunków klimatycznych, a nawet do destrukcji obiektu zabytkowego. Dlatego też ważnym elementem staje się konieczność utrzymania w odpowiednich przedziałach tolerancji parametrów powietrza z uwagi na przedmioty zabytkowe.

Dodatkowo powinno się zadbać o czystość powietrza dostarczanego do pomieszczeń. Przy obecnym zanieczyszczeniu środowiska zewnętrznego jest to niezwykle ważny czynnik ochrony obiektów zabytkowych przed ich skażeniem.

Jakie powinny być wartości parametrów klimatu?

Podstawowymi parametrami, które kształtują sprzyjające warunki dla obiektów zabytkowych są:

• wilgotność „„ względna powietrza,
• „„ temperatura powietrza,
• „„ prędkość powietrza
• „„ czystość.

W zależności od techniki wykonania różne zabytki wymagają innych parametrów powietrza otaczającego je. Wartość temperatury oraz wilgotności względnej powietrza wewnętrznego powinno się określać na podstawie analizy ich wpływu na stan zachowania obiektów.

Wartość wilgotności względnej powietrza jest szczególnie istotna w przypadku obiektów złożonych z materiałów higroskopijnych. Każda odchyłka wilgotności względnej od poziomu charakteryzującego stan równowagi powietrze–obiekt rozpoczyna proces wymiany wilgoci pomiędzy nimi, pociągając za sobą zmianę wymiarów liniowych materiału higroskopijnego. W takim przypadku możemy doprowadzić do nieodwracalnej destrukcji obiektu zabytkowego poprzez zmianę jego struktury. Niepożądany zakres wilgotności względnej powietrza w przypadku obiektów składających się z metalu czy kamienia sprzyjać będzie procesom korozji lub rozkładu chemicznego. Należy również unikać ekspozycji obiektów zabytkowych w pomieszczeniach o zbyt wysokich wartościach wilgotności względnej (powyżej 65%) i temperatury powietrza, ze względu na możliwość stworzenia dogodnych warunków klimatycznych dla rozwoju mikroorganizmów.

W wielu publikacjach możemy spotkać wytyczne, co do wartości parametrów klimatu dla różnych obiektów zabytkowych. W tabeli poniżej zamieszczone zostały wartości temperatury i wilgotności względnej powietrza opracowane przez pracowników Muzeum Narodowego w Warszawie.

Urządzenia kształtujące klimat w muzeum (...)

Podsumowanie

Urządzenia do kształtowania klimatu w budynkach muzealnych mają za zadania utrzymanie klimatu zgodnie z zaleceniami profilaktyki muzealnej. Przez niedokładne dobranie odpowiedniego sprzętu wartości parametrów powietrza wewnętrznego nie są dotrzymywane. Dogłębna analiza pracy urządzeń, bądź całej instalacji, pozwala na potraktowanie ich jako zabezpieczenia obiektów zabytkowych przed zniszczeniem. W myśl słów Paul’a Coremans: „Człowiek jest najgorszym wrogiem dzieł sztuki”, należy pamiętać, że niewłaściwy klimat kształtowany przez urządzenia może doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia, a nawet całkowitego zniszczenia obiektów zabytkowych.



LITERATURA

[1] ASHRAE Handbook: HVAC Aplications. 2003.
[2] JĘDRZEJEWSKA Hanna: Zagadnienia techniczne w muzealnictwie. Warszawa. 1972.
[3] Materiały z konferencji zorganizowanej przez Polski Komitet Narodowy ICOM: Konserwacja zapobiegawcza w muzeach. Warszawa. 2007.
[4] WALL Sebastian: Kształtowanie klimatu w budynkach muzealnych. Chłodnictwo & Klimatyzacja. 2/2006.
[5] WALL Sebastian: Instalacje klimatyzacyjne w muzeum. Polski Instalator. 9/2006.