Mała wysokość oraz powierzchnia garażu (w granicach 1500 m²) powodują, że system wentylacji kanałowej ma bardzo ograniczoną skuteczność. Alternatywę stanowić może zastosowanie wentylacji strumieniowej, ale jeżeli system ten ma spełnić założone cele projektowe musi być zorganizowany w sposób spełniający szereg warunków.

Polskie przepisy techniczno-budowlane zakładają, że głównym celem funkcjonowania systemów wentylacji pożarowej w garażach jest zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji oraz możliwość działania ekip ratowniczych. Nie jest to zadanie łatwe do praktycznej realizacji chociażby ze względu na to, że w praktyce budowlanej przy dążeniu do maksymalnego wykorzystania przestrzeni wewnątrz nowopowstających budynków garaże podziemne mają najczęściej stosunkowo niewielką wysokość (w zakresie 2,2 do 2,8 m).

Ilość i położenie wyjść ewakuacyjnych
Garaż musi posiadać odpowiednią liczbę wyjść ewakuacyjnych o przepustowości (wielkość drzwi wejściowych, szerokość klatki schodowej) umożliwiającej bezpieczne opuszczenie strefy pożarowej przez wszystkie osoby, które mogą w momencie wybuchu pożaru znajdować się w garażu. Jednocześnie długość dojść ewakuacyjnych nie może przekraczać wielkości określonych w przepisach techniczno-budowlanych (warunkach technicznych). W krajach Europy Zachodniej, w przeciwieństwie do przepisów krajowych, nie ma złagodzeń odnośnie długości dojść ewakuacyjnych związanych z technicznym wyposażeniem garaży. Przy analizie warunków ewakuacji nie należy brać pod uwagę wykorzystania wyjścia ewakuacyjnego, leżącego w bezpośrednim sąsiedztwie źródła pożaru lub punktu wyciągu dymu, ponieważ może ono być niedostępne (rys. 1). Oznacza to, że garaż, w którym planuje się zastosowanie systemu wentylacji pożarowej, musi posiadać co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne znajdujące się w dwóch oddalonych od siebie miejscach. Planując rozmieszczenie wentylatorów strumieniowych, należy również uważać, żeby ich działanie nie utrudniało otwarcia drzwi ewakuacyjnych oraz nie groziło wtłoczeniem dymu do chronionych przestrzeni przedsionka i klatki schodowej.

Rys. 1. Działanie systemu wentylacji strumieniowej – odcięcie jednego z wyjść ewakuacyjnych

Kierunek działania i wydajność wentylatorów strumieniowych
Podczas pożaru musi być realizowany odpowiedni dla lokalizacji źródła ognia, kierunek przetłaczania powietrza przez wentylatory strumieniowe. Muszą one zostać rozmieszczone w taki sposób, żeby po uruchomieniu systemu w trybie pożarowym możliwe było spełnienie zadań projektowych, niezależnie od lokalizacji płonącego samochodu i przy założeniu, że wentylator znajdujący się najbliżej źródła pożaru ulegnie zniszczeniu. W praktyce oznacza to często konieczność stosowania wentylatorów rewersyjnych oraz kierownic przepływu (tzw. deflektorów), dzięki którym można ukierunkować przepływ powietrza pod podciągami, dla wysokich garaży lub w przypadku zmiany położenia posadzki garażu (garaże na różnych poziomach). Przyjmując zasady zgodne z normą EN 12101-5 (opartą w głównej mierze na BS), jako zasadę przyjmuje się, że łączna wydajność uruchomionych wentylatorów strumieniowych nie powinna być większa niż łączna wydajność wentylatorów wyciągowych. Skuteczność systemu wentylacji strumieniowej uzależniona jest od wytworzonej przez wentylatory prędkości przepływu powietrza w przekroju garażu. (...)

Współpraca systemu wentylacji strumieniowej z systemem detekcji pożaru (...)

Współdziałanie z instalacją tryskaczową (...)

Czas uruchomienia systemu wentylacji
Czas uruchomienia systemu wentylacji pożarowej w garażu jest jednym z najbardziej dyskusyjnych zagadnień. Bezpośrednio po wykryciu pożaru powinny zostać włączone wentylatory wyciągowe i ew. nawiewu powietrza zewnętrznego (kompensacyjnego), czas działanie wentylatorów strumieniowych nie jest już jednak tak jednoznaczny. W początkowej fazie pożaru dym unosi się do stropu i rozprzestrzenia wzdłuż tej powierzchni. Czas, po którym dym zacznie opadać do strefy przebywania ludzi uzależniony jest od wysokości, powierzchni i układu architektonicznego garażu, jednak przeważnie jest wystarczająco długi do opuszczenia zagrożonej przestrzeni. Jak widać na rysunku 1, skutkiem działania systemu strumieniowego jest wytworzenie w przestrzeni garażu dwóch stref – strefy zadymionej i wolnej od dymu. Jeżeli cały system zadziała bezpośrednio po wykryciu pożaru, może to spowodować zadymienie części garażu, w której nie zakończyła się jeszcze ewakuacja. Z drugiej jednak strony, zwłoka w działaniu systemu powoduje zwiększenie ilości dymu i nagromadzenie energii cieplnej w miejscu pożaru, co sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia na kolejne samochody, a w konsekwencji może zagrozić konstrukcji budynku i ograniczyć szanse powodzenia akcji gaśniczej. Zagraniczne standardy projektowania nie są również jednoznaczne pod względem czasu działania systemu. Przykładowo BS 7346-7:2006 dopuszcza możliwość celowego opóźnienia w uruchomieniu wentylatorów strumieniowych (za zgodą władz lokalnych), jeżeli ich działanie mogłoby spowodować pogorszenie warunków ewakuacji. W praktyce scenariusz działania wentylacji pożarowej powinien zostać zweryfikowany za pomocą symulacji komputerowych CFD. W tym zakresie istnieje realna szansa na opracowanie założeń i wytycznych dla symulacji numerycznych przez działający przy KG straży pożarnej zespół ekspertów.

Rys. 4. Skutek niewłaściwego rozmieszczenia wentylatorów i tryskaczy

Podsumowanie
Ponieważ, jak wskazują statystyki prowadzone w niektórych krajach europejskich, ryzyko zagrożenia życia podczas pożaru garażu zamkniętego jest w tej przestrzeni znikome, coraz powszechniej układy wentylacji pożarowej projektuje się jako systemy oczyszczania z dymu (obniżające koncentrację i temperaturę dymu), których podstawowym zadaniem jest ułatwienie prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej i ochrona konstrukcji budynku. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że brak instalacji wentylacji oddymiającej oznacza krótszy czas, w którym nastąpi zadymienie garażu i znacznie szybsze przyrastanie temperatury. Pozbawione wentylacji pożarowej garaże stanowią realne zagrożenie dla podstaw konstrukcji i użytkowników całego budynku.

AUTRO: dr inż. Grzegorz KUBICKI
– Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa, Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Warszawska