Hałas utrudnia nam porozumiewanie się, przeszkadza w pracy, zwiększa ryzyko wypadkowe, ale także przebywanie w hałasie o zbyt dużej intensywności jest szkodliwe dla zdrowia, gdyż przyśpiesza zmęczenie, oddziałuje ujemnie na cały organizm, może spowodować uszkodzenie, a nawet utratę słuchu.

Zasady wykonywania pomiaru hałasu w miejscu przebywania ludzi zamieszczone są w przepisach i normach krajowych oraz europejskich: PN-87/B-02156 [9], PN-EN ISO 16032:2006 [13], PN-EN ISO 10052:2007/A1: 2010 [12]. Natomiast do oceny i prognozowania warunków akustycznych w mieszkaniach i w obiektach użyteczności publicznej znajduje zastosowanie norma PN-87/B-02151/02 [8]. Do oceny mocy akustycznej wentylatorów kanałowych i innych urządzeń do przesyłania powietrza emitowanej do tłumików zainstalowanych na wlocie i/lub wylocie układów wentylacyjnych służy metoda przedstawiona w normie PN-EN ISO 5136:2009 (oryg) [14]. Ma ona zastosowanie do wentylatorów o średnicach od 0,15 do 2 m, emitujących ciągły lub nieciągły dźwięk w szerokim i wąskim paśmie częstotliwości, w temperaturze powietrza od -50 do +70ºC.

Wymagania zawarte w PN-87/B-02156 i PN- 87/B-02151/02

Z punktu widzenia zagadnień wentylacyjnych, interesującym parametrem jest hałas ustalony, pochodzący od urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych (wymagania takie same jak dla centralnego ogrzewania, stacji transformatorowych), który mierzy się, używając równoważnego poziomu dźwięku A – L_Aeq.

(...)

Rys. 1. Montaż urządzeń klimatyzacyjnych, czy też wentylacyjnych o dużej mocy w bezpośrednim otoczeniu przebywania osób lub też przy oknach może być uciążliwy dla mieszkańców

W przypadku pomiaru hałasu nieustalonego (np. hałas windy, drzwi garażowych) określa się maksymalny poziom dźwięku A.

Wartości dopuszczalne poziomu dźwięku A w pomieszczeniach do przebywania ludzi, przenikające do danego pomieszczenia od wyposażenia technicznego budynku oraz innych urządzeń w budynku i poza budynkiem, w dzień i w nocy, pogrupowane ze względu na przeznaczenie pomieszczenia, zamieszczone są w tabeli w normie [8]. Obowiązują one przy następujących warunkach:

• dopuszczalny poziom dźwięku A określony jest dla wnętrza pomieszczenia przy zamkniętych drzwiach i oknach, lecz przy zapewnieniu wymiany powietrza w pomieszczeniu, zgodnie z wymogami określonymi przez odrębne przepisy;
• dopuszczalny poziom dźwięku A dotyczy pomieszczeń umeblowanych i wyposażonych zgodnie z ich przeznaczeniem. Przy projektowaniu chłonność akustyczną umeblowanych pomieszczeń należy przyjmować zgodnie z zapisami w PN-87/B- 02151/02;
• dopuszczalny poziom dźwięku A dotyczy przedziału czasowego równego czasowi oceny T.

W pomieszczeniach budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz szpitalach i sanatoriach jako czas oceny T należy przyjąć nieprzerwane 8 najniekorzystniejszych godzin w ciągu dnia między godziną 6.00 a 22.00 i nieprzerwane 30 minut w ciągu nocy, między godziną 22.00 a 6.00. W pomieszczeniach użyteczności publicznej jako czas oceny T należy przyjąć czas, w którym pomieszczenie użytkowane jest przez daną grupę ludzi zgodnie z jego przeznaczeniem. Jeżeli pomieszczenie wykorzystywane jest w czasie dłuższym niż 8 godzin, jako czas oceny T należy przyjąć nieprzerwane 8 najniekorzystniejszych godzin niezależnie od pory doby.

Zgodnie z zasadami wymienionymi w PN-87/B-02156 [9] punkty pomiarowe umieszcza się w następujący sposób:

• wysokość pomiaru około 1,2 m nad podłogą, z zachowaniem dokładności do 0,1 m;
• minimalna odległość od ścian: 1 m;
• minimalna odległość od okien: 1,5 m;
• minimalna odległość od osoby obsługującej miernik: 0,5 m;
• membrana mikrofonu powinna być skierowana w kierunku sufitu (w pomieszczeniach przeznaczonych do przebywania ludzi) lub w kierunku źródła hałasu (w pomieszczeniach technicznych).

Liczba punktów pomiarowych nie powinna być mniejsza od 3, ale w małych pomieszczeniach do przebywania ludzi może być tylko jeden punkt pomiarowy w środku pomieszczenia, a w małych pomieszczeniach technicznych – w odległości 1,0 m od najgłośniejszego źródła hałasu. W przypadku pomieszczeń użyteczności publicznej lub mieszkalnych o kubaturze większej od 60 m3, liczba punktów pomiarowych powinna być większa od 3.

Podczas pomiaru w pomieszczeniu do przebywania ludzi muszą być zamknięte okna, ale w przypadku, gdy w pomieszczeniu zamontowane są nawiewniki okienne lub ścienne, należy je ustawić w pozycji otwartej. W pomieszczeniu mogą być tylko przedmioty, meble i urządzenia itd., stanowiące jego normalne wyposażenie. W uzasadnionych sytuacjach pomiary można przeprowadzić w pomieszczeniu nieumeblowanym. Podczas pomiaru należy wyłączyć wszystkie źródła hałasu (takie jak np. radio, TV, lodówka, pralka, tykające zegarki [5]).

W przypadku oceny poziomu dźwięku A pochodzącego od konkretnego źródła hałasu, np. instalacji technicznych, należy określić poziom tła akustycznego. Pomiar ten wykonuje się w tych samych punktach pomiarowych, w których mierzony był poziom dźwięku źródła, w takim samym czasie oceny, bezpośrednio przed lub po właściwym pomiarze, po wyłączeniu kontrolowanego źródła hałasu.

W oparciu o wyniki pomiarów określa się poziom dźwięku A w pomieszczeniu, skorygowany o wartość tła akustycznego i chłonność akustyczną pomieszczenia.

Rys. 2. Sonometr KIMO DB 300/2 – całkująco-uśredniający miernik poziomu dźwięku z funkcją pamięci

Wymagania zawarte w PN-EN ISO 10052:2007 i PN-EN ISO 16032:2006

(...)

Procedura przeprowadzenia pomiarów:

1. wybór jednego punktu pomiarowego w narożniku pomieszczenia,
2. wybór dwóch punktów pomiarowych w polu rozproszonym,
3. określenie liczby pomiarów w każdym punkcie pomiarowym.

Do pomiarów powinien być zastosowany analizator w czasie rzeczywistym, z filtrem oktawowym, umożliwiający pomiar i zapamiętanie poziomów ciśnienia akustycznego z dłuższego odcinka czasowego, odpowiadającego cyklom pracy urządzeń, których hałas będzie mierzony.

We wszystkich trzech punktach pomiarowych, w których był mierzony hałas, mierzy się również poziom ciśnienia akustycznego w pasmach oktawowych dla tła akustycznego (równoważny dla odcinków około 30 s) i wyznacza się średni poziom tła (uśrednianie energetyczne). Jeśli różnica między poziomem ciśnienia akustycznego hałasu a tłem akustycznym jest mniejsza niż 10 dB, wówczas od poziomu ciśnienia akustycznego hałasu należy odjąć odpowiednią poprawkę uwzględniającą wpływ tła akustycznego [7].

Jest to bardzo czasochłonna metoda, wymagająca użycia analizatorów w czasie rzeczywistym o niskich poziomach szumów własnych, z dużym „buforem” pamięci. Badania przeprowadza się dla znacznie większej liczby cykli pomiarowych, należy również zmierzyć czas pogłosu w ocenianym pomieszczeniu [7].

Jak stwierdzono w [7], ponieważ omawiane nowe polskie normy PN-EN ISO 10052:2007 i PN-EN ISO 16032:2006 wprowadzają nowe metody pomiaru i oceny hałasu, uznanie ich jako obowiązujących wymaga nowelizacji normy określającej dopuszczalne poziomy hałasu, tj. PN-87/B-02151/02 [8].

LITERATURA:

[1] Chłonność akustyczna - sposób obliczania poziomu dźwięku w pomieszczeniu od wentylacji na podstawie PN 87 02151/02, WWW.aereco.co.pl
[2] ENGEL Z., AUGUSTYŃSKA D., MAKAREWICZ G., ZAWIESKA W.M.: Hałas, w: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia, tom 1, Redaktor naukowy: KORADECKA D., Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
[3] ENGEL Z.: Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2001
[4] HOGG R.: Understanding Acoustic Performance Data, A BSRIA Guide, BG 41/2012, BSRIA, july 2012
[5] KIRPLUK M.: Pytanie do eksperta, Cyrkulacje 12, listopad 2012, s. 36
[6] LIPOWCZAN A.: Hałas a środowisko, Biblioteczka fundacji Ekologicznej „Silesia”, Katowice 1995
[7] MIROWSKA M.: Hałas w budynkach – aktualizacja polskich norm, Bezpieczeństwo Pracy, 7-8/2007, s. 16-19
[8] PN-87/B-02151/02 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach
[9] PN-87/B-02156 Akustyka budowlana. Metody pomiaru poziomu dźwięku A w budynkach.
[10] PN-B- 02153: 2002, Akustyka budowlana. Terminologia, symbole literowe i jednostki
[11] PN-EN 15251: 2012, Parametry wejściowe środowiska wewnętrznego dotyczące projektowania i oceny charakterystyki energetycznej budynków, obejmujące jakość powietrza wewnętrznego, środowisko cieplne, oświetlenie i akustykę
[12] PN-EN ISO 10052:2007/A1: 2010 (oryg.). Akustyka. Pomiary terenowe izolacyjności od dźwięków powietrznych i uderzeniowych oraz hałasu od urządzeń wyposażenia technicznego. Metoda uproszczona.
[13] PN-EN ISO 16032:2006 Akustyka. Pomiar poziomu ciśnienia akustycznego od urządzeń wyposażenia technicznego w budynkach. Metoda dokładna.
[14] PN-EN ISO 5136:2009, Akustyka. Określanie mocy akustycznej emitowanej do kanału przez wentylatory oraz inne urządzenia do przetłaczania powietrza. Metoda kanałowa (oryg.)
[15] Podstawowe pojęcia związane z hałasem w środowisku pracy
[16] Teoria. Swegon
[17] Wybrane źródła hałasu niskoczęstotliwościowego, WWW.ciop.pl
[18] PN-87/B-02156, Akustyka budowlana. Metody pomiaru poziomu dźwięku A w budynkach.

dr inż. Anna CHARKOWSKA
Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa
Politechnika Warszawska

Więcej na ten temat przeczytają Państwo w Chłodnictwie i Klimatyzacji nr 12/2013