Program ramowy „Horyzont 2020" to największy w historii program finansowania badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. Jego budżet to ponad 77 mld EUR (w cenach bieżących). Kluczowym zadaniem Programu jest stworzenie spójnego systemu finansowania innowacji: od koncepcji naukowej, poprzez etap badań, aż po wdrożenie nowych rozwiązań, produktów czy technologii.

Horyzont 2020 jest największym w historii unijnym programem ramowym na rzecz badań naukowych i innowacji. Jego łączny, siedmioletni budżet wynosi blisko 80 mld EUR. Większość unijnych funduszy na badania jest przyznawana w ramach konkursów, jednak budżet programu obejmuje także finansowanie Wspólnego Centrum Badawczego, czyli wewnętrznej służby naukowej w Komisji Europejskiej, Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii oraz badań prowadzonych w ramach Traktatu Euratom. W ramach specjalnych porozumień partnerskich z poszczególnymi branżami przemysłu i państwami członkowskimi zostaną ogłoszone dodatkowe, oddzielne zaproszenia do składania wniosków. W 2014 r. łączny unijny budżet na badania naukowe, obejmujący wspomniane projekty partnerskie oraz wydatki administracyjne, wyniesie około 9,3 mld EUR, natomiast w 2015 r. kwota ta wzrośnie do około 9,9 mld EUR. Ostateczna wysokość finansowania na rok 2015 jest uzależniona od decyzji w sprawie rocznego budżetu UE na 2015 r.

Struktura programu „Horyzont 2020" opiera się na trzech filarach, zakorzenionych w strategii „Europa 2020":

Doskonała baza naukowa

• ƒƒwsparcie najbardziej utalentowanych i kreatywnych osób i ich zespołów, prowadzących badania pionierskie najwyższej jakości przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych,
• ƒƒfinansowanie wspólnych badań w celu znalezienia nowych i obiecujących obszarów badań naukowych i innowacji poprzez wsparcie dla przyszłych i powstających technologii,
• zapewnienie naukowcom doskonałych szkoleń i możliwości rozwoju kariery zawodowej poprzez działania „Maria Skłodowska-Curie",
• ƒƒzapewnienie Europie infrastruktury badawczej (w tym e-infrastruktury) dostępnej dla wszystkich naukowców w Europie i spoza niej. 

Wiodąca pozycja w przemyśle

• ƒƒprzywództwo w KET (Key Enabling Technologies) definiowanych jako: ICT, mikro- i nanoelektronika, fotonika, nanotechnologie, biotechnologia, zaawansowane materiały i zaawansowane technologie produkcji i przetwarzania, technologie kosmiczne,
• ƒƒdostęp do finansowania ryzyka (access to risk finance),
• ƒƒzapewnienie wsparcia w całej UE dla rozwoju innowacji w MŚP (innovation in SMEs).

Wyzwania społeczne

• ƒƒzdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan,
• ƒƒbezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz i wód śródlądowych oraz biogospodarka,
• ƒƒbezpieczna, czysta i efektywna energia,
• ƒƒinteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport,
• ƒƒdziałania w dziedzinie klimatu, środowisko, efektywna gospodarka zasobami i surowce,
• ƒƒEuropa w zmieniającym się świecie – integracyjne, innowacyjne i refleksyjne społeczeństwa,
• ƒƒbezpieczne społeczeństwa – ochrona wolności i bezpieczeństwa Europy i jej obywateli.

Wszystkie dokumenty dotyczące programu „Horyzont 2020” znajdują się na stronie internetowej: 
http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2013:347:SOM:EN:HTML

Informacje na temat konkursów w programie „Horyzont 2020” znajdują się na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/research/participants/portal/desktop/en/opportunities/h2020/index.html

Informacje na temat naboru ekspertów do oceny wniosków w programie „Horyzont 2020” znajdują się na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/research/participants/portal/desktop/en/experts/index.html

Działania pośrednie w ramach programu „Horyzont 2020” będą realizowane przy wykorzystaniu form finansowania określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE Euratom) nr 966/2012, w szczególności dotacji, nagród, zamówień publicznych i instrumentów finansowych. Wszystkie formy finansowania będzie się stosować w sposób elastyczny w ramach wszystkich celów ogólnych i szczegółowych programu „Horyzont 2020”, przy czym ich zastosowanie określa się na podstawie potrzeb i specyficznych cech danego celu szczegółowego. 

Szczególna uwaga zostanie zwrócona na kwestię zapewnienia wyważonego podejścia do badań naukowych i innowacji, która nie ogranicza się tylko do opracowywania nowych produktów i usług w oparciu o przełomowe rozwiązania naukowe i technologiczne, ale obejmuje również takie aspekty jak wykorzystanie istniejących technologii w nowatorskich zastosowaniach, ciągłe doskonalenie oraz innowacje nie technologiczne i społeczne. Tylko całościowe podejście do innowacji umożliwia stawianie czoła wyzwaniom społecznym, przyczyniając się jednocześnie do powstawania nowych konkurencyjnych przedsiębiorstw i sektorów przemysłu.

W szczególności w przypadku priorytetu „Wyzwania społeczne” oraz celu szczegółowego „Wiodąca pozycja w zakresie technologii prorozwojowych i przemysłowych” szczególny nacisk zostanie położony na działania w zakresie badań naukowych i innowacji uzupełnione o działania wspierające blisko związane z użytkownikiem końcowym i rynkiem, takie jak demonstracja, pilotaż lub weryfikacja poprawności projektu. W stosownych przypadkach dotyczyć to będzie również działań wspierających innowacje społeczne oraz wspieranie różnych rodzajów podejścia ukierunkowanego na popyt, takich jak działania przed normalizacyjne lub przed komercyjne zamówienia publiczne, zamówienia publiczne na innowacyjne rozwiązania, standaryzacja i inne środki ukierunkowane na użytkownika, sprzyjające szybszemu wprowadzaniu innowacyjnych produktów i usług na rynek i ich upowszechnianiu.

Ponadto pozostawiony zostanie wystarczający margines na oddolne podejścia do zaproszeń do składania wniosków, a działania w ramach programów prac zostaną określone w ogólnych kierunkach działań. Każdego wyzwania i każdej technologii będą dotyczyć otwarte, przejrzyste i szybkie programy, dzięki którym Europa uzyska najlepszych naukowców, przedsiębiorców i przedsiębiorstwa dysponujące możliwościami wysunięcia przełomowych, wybranych przez siebie rozwiązań.

Szczegółowy sposób ustalania priorytetów w trakcie realizacji programu „Horyzont 2020” obejmie strategiczne podejście do planowania badań naukowych przy użyciu metod zarządzania ściśle dostosowanych do sytuacji politycznej, które jednocześnie przekraczają granice tradycyjnych polityk sektorowych. Będzie ono oparte na niepodważalnych dowodach, analizie i prognozowaniu, przy czym postęp będzie mierzony w odniesieniu do solidnego zestawu wskaźników efektywności. Tego rodzaju przekrojowe podejście do programowania i zarządzania umożliwi skuteczną koordynację wszystkich celów szczegółowych programu „Horyzont 2020” i pozwoli stawić czoła przekrojowym wyzwaniom, takim jak: zrównoważoność, zmiana klimatu, nauki społeczne i humanistyczne lub nauki o morzu i technologie morskie.

Przy wyznaczaniu priorytetów można też uwzględnić strategiczne programy badawcze europejskich platform technologicznych, inicjatywy w zakresie wspólnego programowania lub realizacje europejskich partnerstw innowacyjnych. W stosownych przypadkach również partnerstwa publiczno-publiczne i publiczno-prywatne wspierane w ramach programu „Horyzont 2020” wniosą wkład w proces wyznaczania priorytetów i w ich realizację zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1291/2013. Podstawę procesu wyznaczania priorytetów stanowić będą również regularne kontakty z końcowymi użytkownikami, obywatelami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, z wykorzystaniem odpowiednich metodologii, takich jak konferencje konsensusowe, oceny technologii pozwalających na wspólne tworzenie lub bezpośrednie zaangażowanie w procesy w zakresie badań naukowych i innowacji.

Ponieważ program „Horyzont 2020” obejmuje okres siedmiu lat, gospodarczy, społeczny i polityczny kontekst jego działania może ulec w tym czasie istotnym zmianom. Program „Horyzont 2020” musi być zdolny do dostosowania się do tych zmian. Z tego względu w ramach każdego spośród jego celów szczegółowych możliwe będzie przyznanie dodatkowego wsparcia na działania wykraczające poza opisy zamieszczone poniżej, w przypadku gdy wystąpi uzasadniona konieczność uwzględnienia istotnych zmian, potrzeb politycznych lub nieprzewidzianych wydarzeń.

Działania wspierane w ramach różnych części i ich różne cele należy – w stosownych przypadkach – realizować w sposób zapewniający ich komplementarność i spójność. 

Dostęp do finansowania ryzyka

(...)

Instrument dłużny 

(...)

Komunikacja, wykorzystywanie i upowszechnianie

(...) 

Komplementarność, zagadnienia przekrojowe oraz środki wspierające

(...)

W drugiej części artykułu poruszony zostanie temat udziału MŚP w programie i działania wspierające oraz wsparcie innowacji rynkowych.

Przemysław GOGOJEWICZ
Kancelaria Usług Prawnych Gogojewicz & Wsp.łpracownicy,
Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi