Minął rok, odkąd PROZON Fundacja Ochrony Klimatu rozpoczęła szkolenia i egzaminy, umożliwiające technikom chłodnictwa ugruntowanie wiedzy w zakresie F-gazów i zdobycie certyfikatów F-gazowych według legislacji słowackiej i czeskiej. Dziś, kiedy mimo wejścia w życie ustawy F-gazowej wciąż nie można uzyskać polskiego dokumentu, zainteresowanie certyfikatami czeskimi i słowackimi nie maleje.

Technicy chłodnictwa, którzy z różnych względów (np. wymagań międzynarodowego pracodawcy) nie mogą czekać na polską ustawę F-gazową i odpowiednie rozporządzenia, mogą zdobyć certyfikat czeski lub słowacki w jednym z trzech ośrodków – Centralny Ośrodek Chłodnictwa (Kraków), Carrier/Transicold (Warszawa) i PROZON Fundacja Ochrony Klimatu (Warszawa). 

Szkolenia te zostały zainicjowane przez Fundację PROZON w przekonaniu, że pracownicy firm działających na rynku międzynarodowym muszą już dziś wypełnić obowiązek posiadania certyfi katu personalnego. Słuszność tego myślenia potwierdza zainteresowanie wśród techników. Przykładowo, 100% warsztatów Carrier Transicold w Polsce (Autoryzowana Sieć Serwisowa) ma dziś w swoim zespole co najmniej jedną osobę posiadającą certyfi kat F-gazowy. Jak ocenia fi rma, dzięki temu jest w pełni przygotowana do obsługi klientów zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.

Certyfikat czeski lub słowacki jest też uznawany w Polsce. Prawo wspólnotowe Unii Europejskiej stanowi, że certyfikat uzyskany w jednym z jej krajów jest – pod określonymi warunkami – uznawany w pozostałych krajach. Taką możliwość dokładnie określa Rozporządzenie Komisji (WE) nr 303/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfi kacji przedsiębiorstw i personelu w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fl uorowane gazy cieplarniane.

Dobre szkolenie – solidne podstawy, dużo praktyki, czynnik X Rozporządzenie 303/2008 nie tylko umożliwia wzajemne uznawanie certyfikatów, ale przede wszystkim precyzuje minimalne wymagania, które musi obejmować szkolenie i egzamin F-gazowy, przez który musi przejść ubiegający się o certyfi kat technik. Minimalne wymagania w zakresie umiejętności i wiedzy sprawdzanych przez jednostki oceniające, sprecyzowane w Załączniku do Rozporządzenia, na najwyższym poziomie ogólności obejmują:

1. Podstawy termodynamiki;
2. Wpływ czynników chłodniczych na środowisko oraz odpowiednie regulacje dotyczące środowiska;
3. Kontrola przed uruchomieniem, po długim okresie przestoju w używaniu, po czynnościach konserwacyjnych lub naprawie lub w trakcie funkcjonowania;
4. Kontrole szczelności;
5. Przyjazne środowisku postępowanie z systemem i czynnikiem chłodniczym podczas instalacji, konserwacji, serwisowania lub odzysku czynnika chłodniczego;
6. Element: montaż, uruchomienie i konserwacja sprężarek tłokowej, śrubowej i spiralnej, jedno- i dwustopniowej; 
7. Element: montaż, uruchomienie i konserwacja skraplaczy chłodzonych powietrzem i wodą;
8. Element: montaż, uruchomienie i konserwacja parowników schładzających powietrze lub wodę;
9. Element: montaż, uruchomienie i serwisowanie termostatycznych zaworów rozprężnych (TEV) i innych części składowych układu; 
10. Przewody czynnika chłodniczego: zbudowanie szczelnego ciągu przewodów czynnika chłodniczego w instalacji chłodniczej;

Na egzaminie sprawdzane są punkty 1-5 oraz 10, zaś z punktów 6-9, oznaczonych jako „element” i sprawdzających przede wszystkim umiejętności praktyczne wybierany jest co najmniej jeden, określony przed egzaminem.

Jak wskazuje Centralny Ośrodek Chłodnictwa, podstawą certyfikacji kompetencji personelu działającego w dziedzinie chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła powinny być stosowane przez Ośrodek wymagania normy PN-EN 13313 Instalacje ziębnicze i pompy ciepła – Kompetencje personelu.

Wszystkie ośrodki prowadzące w Polsce szkolenia i certyfi kację F-gazową poważnie potraktowały określenie „minimalne” i kierują się zasadą, że podane w Rozporządzeniu wymagania są tylko punktem wyjścia. Przykładowo, PROZON rozszerza zakres szkolenia praktycznego o bezpieczeństwo i dobre praktyki lutowania – umiejętność, którą każdy technik chłodnictwa posiada, ale może ją udoskonalić. Współczesny technik chłodnictwa ma wobec szkoleń merytorycznych większe oczekiwania niż tylko spełnienie swojego obowiązku ustawowego. Szkolenie ma przynieść umiejętności pozwalające na zwiększenie przewagi konkurencyjnej. Stąd w szkoleniach F-gazowych dużą uwagę zwraca się na szeroko pojęty „warsztat pracy” – poczynając od wykorzystania narzędzi elektronicznych, po zdobywanie cennych informacji z zakresu BHP.

Przykładem narzędzia (nieodpłatnego), którego obsługi uczą się kursanci, jest LeakLog, czyli elektroniczna książka serwisowa, którą łatwo uzupełnia się i obsługuje z użyciem laptopa czy tabletu – to duże ułatwienie w pracy dla współczesnego serwisanta. Pozwala utrzymać porządek w dokumentacji i prowadzić wymagane rejestry F-gazów zgodnie z prawem.

Przykładem uzupełnienia wiedzy teoretycznej i praktycznej przez cenne informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy są zasady i dobre praktyki bezpieczeństwa, których uczy w swoim Centrum Szkoleniowym Carrier/Transicold. Są one opracowane w oparciu o zagrożenia, z którymi technicy stykają się podczas wykonywania standardowych codziennych czynności – praca na wysokości, wysokie napięcia, chemikalia, czy specyfi czne właściwości substancji i czynników chłodniczych używanych powszechnie w technice chłodniczej.

Przedstawiciele wszystkich ośrodków zgadzają się też, że szkolenia nie mogą ograniczać się do obowiązującego porządku prawnego. Sytuacja w zakresie czynników chłodniczych zmienia się i już dziś można przewidywać kierunki, w którym będzie się rozwijać – a tym samym, jaka wiedza i kompetencje będą potrzebne technikom nie tylko dziś, ale i za kilka lat.

Wyprzedzić polskie prawo… zgodnie z unijnym

Spojrzenie w przyszłość wymaga przede wszystkim uwzględnienia, że w całej Unii Europejskiej od 1 stycznia 2015 roku obowiązuje już Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fl uorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006. Także i w Polsce możemy się spodziewać nowelizacji ustawy F-gazowej tak, by była zgodna z tym właśnie rozporządzeniem, choć trudno dziś prognozować kiedy to nastąpi.

W rozporządzeniu 517/2014 widać pierwsze jaskółki znaczenia, jakie w chłodnictwie zaczną zyskiwać tzw. alternatywne czynniki chłodnicze (tj. czynniki o niskim potencjale globalnego ocieplenia GWP). Art. 10.3, pkt e) Rozporządzenia mówi, że:

Programy certyfi kacji i szkoleń [...]obejmują następujące elementy: e) informacje dotyczące odpowiednich technologii mających na celu zastąpienie lub ograniczenie stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych oraz bezpieczne postępowanie z nimi.

Ośrodki prowadzące dziś w Polsce certyfikację F-gazową stoją na stanowisku, że technicy powinni przygotowywać się do nadchodzących zmian już dziś i – ponownie nie czekając na polskie akty prawne – realizują ten zapis Rozporządzenia już dziś.

Przykładem jest Carrier Transicold. Zgodnie z zapisami nowego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 517/2014, dotyczących szkolenia osób fizycznych w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z alternatywnymi czynnikami chłodniczymi, które mogą być toksyczne, łatwopalne lub znajdować się pod wysokim ciśnieniem, podczas szkoleń prowadzonych w Centrum Szkoleniowym Carrier Transicold kursantom przekazywany jest dodatkowy pakiet informacji, m.in.:

• platforma szkoleniowa REAL Alternatives, dzięki której uczestnicy mogą zdobyć szeroką i konkretną wiedzę o czynnikach alternatywnych;
• karty charakterystyk popularnych czynników i substancji roboczych; 
• standardy dobrych praktyk związanych z bezpiecznym i pro-ekologicznym użytkowaniem, serwisowaniem i naprawami urządzeń i instalacji.

Z platformą REAL Alternatives, której polska wersja językowa również jest wynikiem inicjatywy Fundacji PROZON, kursanci mogą zapoznawać się we wszystkich trzech ośrodkach.

Potrzebę takiego działania potwierdza także planowana w UE nowelizacja Rozporządzenia 303/2008. Wśród minimalnych wymagań ma pojawić się przytaczany z Rozporządzenia 517/2014 obowiązek informacyjny dotyczący alternatywnych rozwiązań technicznych.

Słowo o uznawaniu certyfikatów

Uznawanie certyfikatów gwarantowane jest przez Art. 13. Rozporządzenia 303/2008. Warunkiem uznania certyfi katu jest wydanie go przez jednostkę certyfi kującą w danym kraju (na podstawie egzaminu) oraz zawarcia w nim takich informacji jak nazwa jednostki certyfikującej, imię i nazwisko posiadacza certyfi katu w pełnym brzmieniu, numer certyfikatu, data wygaśnięcia (jeśli dotyczy, a dotyczy certyfi katów słowackich), kategoria certyfikowanego pracownika wraz z wyliczeniem czynności, do wykonywania których uprawniony jest posiadacz certyfikatu, data wydania i podpis wydającego certyfikat. 

Nie trzeba dodawać, że certyfikaty wydawane na Słowacji i w Czechach zawierają wszystkie te elementy. Dodatkowym warunkiem, zapisanym także w polskiej ustawie F-gazowej, jest przetłumaczenie certyfi katu na język polski. Jak mówi Art. 43. Ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fl uorowanych gazach cieplarnianych: Certyfikaty lub zaświadczenia wydane w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej są uznawane, gdy posiadacz certyfikatu lub zaświadczenia dysponuje tłumaczeniem przysięgłym certyfikatu lub zaświadczenia na język polski.

Leszek Bednarczyk, Centralny Ośrodek Chłodnictwa

Przedłużający się proces legislacyjny ustawy, brak aktów wykonawczych oraz potrzeby rynku dotyczące certyfikacji personelu mogącego wykonywać czynności w zakresie urządzeń i instalacji zawierających F-gazy, skłonił COCh do podjęcia decyzji o współpracy z podmiotem zagranicznym w realizacji wymagań Rozporządzenia 303/2008. COCh, dla realizacji wymaganego przez ww. rozporządzenie programu szkoleń i egzaminów, podjął w 2015 roku współpracę z Fundacją PROZON, a poprzez Fundację także z zagraniczną akredytowaną i notyfikowaną jednostką certyfikującą, wdrażając program szkolenia. 

Wykorzystano przy tym własne doświadczenia, personel oraz niezbędne wyposażenie techniczne COCh jako akredytowanej jednostki certyfikującej personel. W trakcie prowadzonych szkoleń Ośrodek kładzie nacisk na uporządkowanie i usystematyzowanie posiadanej przez uczestników wiedzy oraz kształcenie praktyczne. COCh prowadzi certyfikację kompetencji personelu działającego w dziedzinie chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła, zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 13313 Instalacje ziębnicze i pompy ciepła – Kompetencje personelu.

Adam Głowala, Dyrektor Techniczny Carrier Transicold Polska

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 517/2014, które swoim zakresem objęło pojazdy silnikowe o masie przekraczającej 3,5 tony, przyczepy i naczepy wyposażone w agregaty chłodnicze spowodowało, że 1 stycznia 2015 roku (zarówno w Polsce jak i w innych krajach unijnych) spotkaliśmy się z potrzebą przeszkolenia i certyfikacji F-gazowej techników zajmujących się serwisem i naprawą urządzeń chłodniczych montowanych na samochodach chłodniach. Obowiązek posiadania certyfi katów F-gazowych oraz brak możliwości ich uzyskania według systemu polskiego spowodował konieczność poszukiwania rozwiązań u naszych sąsiadów.

Bazując na zapisach Rozporządzenia 303/2008 dotyczącego wzajemnego uznawania certyfi kacji przedsiębiorstw i personelu, wykorzystując możliwość współpracy oferowaną przez Fundację PROZON oraz wyposażenie naszego Centrum Szkoleniowego, doświadczenie, wiedzę i umiejętności naszych trenerów technicznych, zdecydowaliśmy się na rozpoczęcie szkoleń F-gazowych w Polsce według systemu słowackiego. Szkolenia te uruchomiliśmy w drugiej połowie marca 2015 roku. Na początku uczestniczył w niej wyłącznie personel należący do Autoryzowanej Sieci Serwisowej Carrier Transicold.

Początkowo zainteresowanie certyfi kacją F-gazową było znikome, ale w kolejnych sesjach szkoleniowych obserwowaliśmy coraz większy udział fi rm zewnętrznych i rosnącą liczebność grup. Przed uchwaleniem polskiej ustawy F-gazowej grupy liczyły dosłownie po kilku uczestników, a po jej wejściu w życie liczba ta zwiększyła się do kilkunastu. Wraz z postępem prac nad rozporządzeniami zainteresowanie certyfikacją F-gazową w Polsce rośnie. Dokładnie ilustruje to szkolenie październikowe, w którym uczestniczyło ponad 20 kursantów. 

Z informacji zwrotnych od uczestników szkoleń wynika, że bardzo cenią sobie oni jakość szkolenia oraz potwierdzają jego przydatność w codziennej pracy. Często spotykamy się ze stwierdzeniem, że bez szkolenia i certyfikatu F-gazowego polskim fi rmom trudno byłoby sprostać wymaganiom ze strony klientów, którzy dziś, oprócz wysokich kompetencji technicznych i wysokiej jakości wykonywanych usług wymagają od firm serwisowych i instalacyjnych zgodności z obowiązującym prawem. Bardzo istotnym zagadnieniem jest fakt, iż bez personelu z certyfi katem F-gazowym konkurencyjność fi rm polskich na arenie międzynarodowej byłaby znacznie mniejsza, a świadczenie usług poza granicami Polski wręcz niemożliwe.

Ewa Kasperczuk, Specjalista ds. Szkoleń PROZON Fundacja Ochrony Klimatu

Zainteresowanie szkoleniami i certyfi kacją F-gazową na rynku chłodnictwa jest bardzo duże i cały czas obserwujemy tendencję wzrostową. Zakłopotanie zainteresowanych techników wzbudza informacja, że pomimo uchwalenia ustawy F-gazowej, w Polsce można zdobyć certyfi kat tylko na podstawie legislacji innego kraju. Osoby zainteresowane odbyciem szkolenia pytają najczęściej o różnice w legislacji czeskiej/słowackiej i polskiej. Atmosferę niepewności stwarza zawiłość aktów prawnych i ich interpretacja. Wątpliwości wzbudza kwestia certyfikacji według legislacji innego kraju, padają również pytania odnośnie zakresu tematycznego szkolenia oraz egzaminu, czy też uznawania certyfi katów czeskich lub słowackich na terenie Polski. Kluczową informacją rozwiewającą te wątpliwości jest wskazanie, iż prawo unijne zobowiązuje do uznawania wszystkich certyfi katów (w tym oczywiście czeskich oraz słowackich) na terenie każdego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.