W artykule poruszono zagadnienia dotyczące najnowszych wymogów etykietowania w odniesieniu do niektórych szaf chłodniczych i mroźniczych przedstawionych w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji (UE) 2015/1094 z dnia 5 maja 2015 roku uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykietowania energetycznego szaf chłodniczych lub mroźniczych. Przedstawione tam zagadnienia są zgodne również z ustaleniami Dyrektywy 2009/125/WE ustanawiającej ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z użytkowaniem energią.

31 października 2009 roku Parlament Europejski i Rada opublikowały Dyrektywę 2009/125/WE ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią.

W Załączniku I Dyrektywy określono te wymogi, które mają na celu poprawę ekologiczności produktu, w szczególności biorąc pod uwagę aspekty środowiskowe.

Ustalono, że aspekty środowiskowe to: prognozowane zużycie materiałów, energii i zasobów np. słodkiej wody, wnoszone przewidywane zanieczyszczenia hałasem, wibracjami, promieniowaniem lub polem elektromagnetycznym oraz spodziewanym powstaniem odpadów przy założeniu odzyskiwania, ponownego wykorzystania, recyklingu, czy też odzysku energii poprzez spalanie odpadów palnych.

Stwierdzono, że aspekty oddziaływania na środowisko naturalne muszą być brane pod uwagę w kolejnych fazach tzw. życia produktu, czyli wyboru i wykorzystania surowca do produkcji, procesu produkcji, pakowania, transportu i dystrybucji, instalacji i konserwacji, użytkowania oraz końca przydatności do użycia – czyli momentu jego ostatecznej utylizacji.

Poprzez pozytywne oddziaływanie na środowisko naturalne rozumieć należy ograniczenie masy i objętości produktu, wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu. Mówi się również o ograniczeniu zużycia energii pod każdą postacią i wody w trakcie całego cyklu użycia produktu, zaniechaniu stosowania substancji, które mogą być pod różnymi względami niebezpieczne dla środowiska naturalnego (w domyśle także mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla człowieka). Wskazuje się potrzebę ograniczenia ilości różnych mate- riałów, części zamiennych, płynów potrzebnych do konserwacji i prawidłowego używania urządzenia. Dodatkowo, po utylizacji urządzenie powinno podlegać jak najdalszemu odzyskowi – łącznie z energią pochodzącą np. ze spalania odpadów. Rozważa się przedłużenie okresu życia urządzenia poprzez podanie: 

• minimalnego gwarantowanego okresu życia,
• minimalnego czasu dostępności części zamiennych,
• określoną optymalną modułowość wymienianych podzespołów itp.

W interesie zespołu projektującego ma być także przewidywanie minimalnych emisji wszelkich zanieczyszczeń do powietrza, wód i gleby, które będą związane z produkcją, eksploatacją i utylizacją urządzenia.

W uzasadnionych przypadkach stwierdzono potrzebę informowania przez producenta eksploatującego urządzenie o pewnych danych procesu produkcji, o charakterystyce środowiskowej eksploatacji urządzenia. Wskazywać należy w instrukcji obsługi lub dokumentacji techniczno-ruchowej najbardziej optymalny z punktu widzenia wpływu na środowisko sposób instalacji, użytkowania i konserwacji produktu. Nie zapomnieć należy o wskazówkach dotyczących właściwej utylizacji i unieszkodliwiania jak najbardziej bezpiecznych dla środowiska naturalnego.

W Załączniku II wskazano metodykę podejścia do wymagań „ekologicznego projektowania”, czyli tzw. ekoprojektu. 

Wskazano tam, że celem szczególnych wymogów dotyczących ekoprojektu jest poprawa wybranego aspektu środowiskowego produktu. Może to dotyczyć np. ograniczenia używania jednego z zasobów naturalnych na poszczególnych etapach cyklu życia danego produktu w odpowiednim zakresie, czyli zużycia wody w fazie użytkowania lub ilości danego materiału stanowiącego część produktu lub wymóg w odniesieniu do minimalnych ilości materiału odzyskanego w drodze recyklingu.

W punkcie pierwszym Załącznika II opublikowano, że w ogólnym rozumieniu Dyrektywy dotyczącym ekoprojektu, musi nastąpić analiza techniczna, środowiskowa i ekonomiczna w fazie projektowania urządzenia, która pozwoli określić ilość reprezentatywnych modeli danego produktu na rynku oraz określić techniczne opcje poprawy ekologiczności produktu. Analiza powyższa musi także określić, w odniesieniu do rozważanych aspektów środowiskowych, najlepiej działające produkty oraz technologię dostępną na rynku. Podczas analizy, a także podczas ustalania wymogów należy uwzględnić funkcjonowanie produktów dostępnych na rynkach międzynarodowych oraz kryteria określone przez ustawodawstwo innych państw. Na podstawie tej analizy i przy uwzględnieniu wykonalności ekonomicznej i technicznej oraz potencjału poprawy muszą być podejmowane konkretne środki w celu zminimalizowania oddziaływania produktu na środowisko.

Dotyczy to zużycia energii podczas użytkowania, określenie poziomu efektywności energetycznej w taki sposób, aby koszt cyklu życia reprezentatywnych modeli produktu był minimalny dla użytkowników końcowych, z uwzględnieniem wpływu na inne aspekty środowiskowe. Metoda analizy kosztu cyklu życia ma wykorzystywać rzeczywistą stopę dyskontową na podstawie danych dostarczonych z Europejskiego Banku Centralnego i realistycznego czasu życia produktu. Wydatki związane z życiem urządzenia mają pokrywać głównie zużycie energii, wody i np. detergentów, inhibitorów korozji itp. 

Zauważa się potrzebę dokonania tzw. analizy wrażliwości obejmującej odpowiednie czynniki:

• cena energii lub innych zasobów np. wody,
• koszt surowca lub koszt produkcji,
• stopy dyskontowe

oraz w stosownym przypadku, zewnętrzne koszty środowiskowe (np. redukcję emisji gazów cieplarnianych).

Należy dodać, że powyższe uwarunkowania są niezbędne do otrzymania certyfikatu zgodności, czyli symbolu CE, który jest dokładnie opisany w Załączniku III analizowanej Dyrektywy. 

W Załączniku IV natomiast zamieszczono opis tego, co producent powinien zamieścić w dokumentacji technicznej, aby odpowiadało to zgodności produktu/urządzenia z ustalonymi wymogami. Są to:

1. ogólny opis produktu oraz jego przeznaczenie;
2. wyniki odpowiednich analiz oceny środowiskowej wykonanych przez producenta lub odniesienia do literatury lub analiz przypadków dotyczących oceny środowiskowej, które są wykorzystywane przez producenta w ocenie, dokumentowaniu i określaniu rozwiązań dotyczących projektu produktu;
3. profil ekologiczny, jeśli jest wymagany przez środek wykonawczy; 
4. elementy charakterystyki projektu produktu związane z aspektami środowiskowymi;
5. wykaz odpowiednich norm, zastosowanych w pełni lub częściowo, a także opis rozwiązań przyjętych w celu spełnienia wymogów obowiązującego środka wykonawczego (jeżeli normy nie zostały zastosowane lub jeżeli normy te nie obejmują w całości wymogów obowiązującego środka wykonawczego);
6. kopia informacji dotyczących aspektów środowiskowych projektu produktu, przekazanych zgodnie z wymogami określonymi w załączniku I;
7. wyniki przeprowadzonych pomiarów związanych z wymogami dotyczącymi ekoprojektu, w tym dane na temat zgodności tych pomiarów z wymogami dotyczącymi ekoprojektu, określonymi w odpowiednim środku wykonawczym.

W odniesieniu do przedstawionych wcześniej zaleceń Dyrektywy w prawie europejskim w 2015 roku pojawiło się Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2015/1094 z dnia 5 maja 2015 roku uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykietowania energetycznego szaf chłodniczych lub mroźniczych. Wiadomo, że rozporządzeniem tym reguluje się wymogi dotyczące etykietowania i umieszczania dodatkowych informacji o produkcie w odniesieniu do szaf chłodniczych lub mroźniczych zasilanych z sieci, w tym szaf, które są sprzedawane do celów chłodzenia żywności i paszy.

Zapisano, że rozporządzenie to nie dotyczy: 

1. szaf chłodniczych lub mroźniczych zasilanych głównie źródłami energii innymi niż energia elektryczna;
2. szaf chłodniczych lub mroźniczych pracujących ze zdalnym urządzeniem skraplającym;
3. szaf otwartych, jeżeli fakt, że są one otwarte, jest podstawowym wymogiem warunkującym ich główną funkcję;
4. szaf specjalnie zaprojektowanych do przetwarzania żywności, w których przypadku sam fakt istnienia jednej komory o pojemności netto równej mniej niż 20% całkowitej pojemności netto szafy i specjalnie zaprojektowanej do przetwarzania żywności nie jest wystarczający do zastosowania wyłączenia;
5. szaf specjalnie zaprojektowanych wyłącznie do rozmrażania mrożonych środków spożywczych w sposób kontrolowany, w których przypadku sam fakt istnienia jednej komory specjalnie zaprojektowanej do rozmrażania mrożonych środków spożywczych w sposób kontrolowany nie jest wystarczający do zastosowania wyłączenia;
6. lad sałatkowych;
7. lad do wydawania żywności i innych podobnych rodzajów szaf przeznaczonych głównie – obok chłodzenia i przechowywania – do ekspozycji i sprzedaży środków spożywczych;
8. szaf niewykorzystujących cyklu sprężania par do chłodzenia;
9. szaf chłodniczych lub mroźniczych wykonanych na zamówienie indywidualne, wyprodukowanych jednostkowo zgodnie z indywidualnymi specyfikacjami klienta i nierównoważnych w stosunku do innych szaf chłodniczych lub mroźniczych określonych w załączniku I;
10. chłodziarko-zamrażarek;
11. szaf ze statycznym układem chłodzenia;
12. szaf do zabudowy;
13. szaf rolkowych i dwustronnych;
14. zamrażarek skrzyniowych.

W tekście rozporządzenia określono obowiązki dotyczącego etykietowania i harmonogram jego wprowadzania. Ustalono, że od dnia 1 lipca 2016 r. dostawcy wprowadzający szafy chłodnicze lub mroźnicze do obrotu lub do użytkowania muszą spełnić, co następuje:

1. każda szafa chłodnicza lub mroźnicza musi zostać opatrzona odpowiednią etykietą (Załącznik III rozporządzenia);
2. dystrybutorom każdego modelu szafy chłodniczej lub mroźniczej udostępnia się etykietę elektroniczną sporządzoną w formacie określonym w Załączniku III oraz zawierającą określone w tym załączniku informacje;
3. udostępnia się kartę produktu określoną w Załączniku IV;
4. dystrybutorom każdego modelu szafy chłodniczej lub mroźniczej udostępniona jest elektroniczna karta produktu określona w Załączniku IV;
5. organom państw członkowskich udostępnia się na żądanie dokumentację techniczną określoną w Załączniku V;
6. wszelkie reklamy dotyczące określonego modelu szafy chłodniczej lub mroźniczej i podające informacje związane ze zużyciem energii lub ceną zawierają odniesienie do klasy efektywności energetycznej danego modelu;
7. wszelkie techniczne materiały promocyjne dotyczące określonego modelu szafy chłodniczej lub mroźniczej i opisujące jego szczegółowe parametry techniczne zawierają odniesienie do klasy efektywności energetycznej danego modelu.

Harmonogram wprowadzania etykiet jest następujący:

• od 1 lipca 2016 roku producent lub dystrybutor oznacza swoje urządzenia etykietą jak na rysunku .1 lub 2.,
• od 1 lipca 2019 roku tylko etykieta jak na rysunku 2.

Oznacza to podniesienie wymagań dla efektywności energetycznej urządzeń wprowadzanych do obrotu po 2019 roku.

Rys. 1. Wzór etykiety dla urządzeń klasy energetycznej od A do G

Rys. 2. Wzór etykiety dla urządzeń klasy od A+++ do G

W przypadku „etykietowania i umieszczania dodatkowych informacji o produkcie w odniesieniu do szaf chłodniczych lub mroźniczych zasilanych z sieci, w tym szaf które są sprzedawane do celów chłodzenia żywności i paszy, ustalono poszczególne klasy efektywności energetycznej określonej współczynnikiem EEI przedstawionym w tabeli 1., na podstawie określonego harmonogramu obliczeniowego przedstawionego szczegółowo w Załączniku VIII do omawianego rozporządzenia.

W rozporządzeniu umieszczono wzory etykiet, które są rozróżnione wartością osiąganego poziomu klasy energetycznej.

Szafy chłodnicze lub mroźnicze o klasach efektywności energetycznej od A do G mają mieć etykietę, jak przedstawiono na rysunku 1.

Na etykiecie muszą się pojawić następujące informacje:

1. Nazwa dostawcy lub znak towarowy;
2. Identyfikator modelu dostawcy;
3. Klasa efektywności energetycznej ustalona zgodnie z załącznikiem II; wierzchołek strzałki zawierającej literę określającą klasę efektywności energetycznej szafy chłodniczej lub mroźniczej musi być umieszczony na tej samej wysokości co wierzchołek strzałki odpowiedniej klasy efektywności energetycznej;
4. Roczne zużycie energii wyrażone w kWh w postaci ostatecznego zużycia energii na rok, obliczone zgodnie z załącznikiem IX i zaokrąglone do najbliższej liczby całkowitej;
5. Wyrażona w litrach suma pojemności netto wszystkich komór chłodniczych funkcjonujących w temperaturze roboczej chłodzenia; jeśli brak jest komór funkcjonujących w temperaturze roboczej chłodzenia, dostawca podaje „– L” zamiast wartości;
6. Wyrażona w litrach suma pojemności netto wszystkich komór funkcjonujących w temperaturze roboczej mrożenia; jeśli brak jest komór funkcjonujących w temperaturze roboczej mrożenia, dostawca podaje „– L” zamiast wartości;
7. Klasa klimatyczna (3, 4 lub 5) wraz z odpowiadającą jej temperaturą wg termometru suchego (w °C) oraz wilgotnością względną (w %), jak podano w załączniku IX (tabela 3) rozporządzenia.

Etykieta dla urządzeń posiadających klasę efektywności energetycznej od A+++ do G musi mieć postać jak na rysunku 2., przy czym należy podać wszystkie niezbędne informacje, jak wymieniono powyżej.

W kolejnym Załączniku omawianego rozporządzenia podano dokładne wymiary i wytyczne dotyczące szaty graficznej etykiet.

POBIERZ

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2015/1095 z dnia 5 maja 2015 r.

Podsumowanie

W artykule przedstawiono ogólne zasady nowego podejścia do etykietowania niektórych urządzeń chłodniczych wymaganych konkretnymi regulacjami prawa europejskiego. Podano podstawowe wymagania prawne, wzory etykiet i harmonogram wprowadzania etykietowania w odniesieniu do nowych urządzeń sprzedawanych na terenie Wspólnoty Europejskiej. Powyższe opracowanie nie wyczerpuje tematu, gdyż jego uzupełnieniem powinno być przedstawienie wymogów unijnych przedstawionych w Rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1095 z dnia 5 maja 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla szaf chłodniczych lub mroźniczych, schładzarek lub zamrażarek szokowych, urządzeń skraplających i agregatów do oziębiania cieczy. Obszerność zagadnień tam przedstawionych wymaga oddzielnego materiału, któremu autor niniejszego opracowania poświęci następny artykuł.

dr inż. Adam RUCIŃSKI
Instytut Techniki Cieplnej,
Politechnika Warszawska