Miniony rok dla branży HVACR wiązał się z wieloma zmianami w prawie. Obowiązują m.in. nowe wymogi ekoprojektu, znowelizowane PZP oraz ustawa F-gazowa. Bardzo nierówna i złożona jest sytuacja gospodarczo-polityczna na rynkach europejskich, co w ciekawy sposób wpływa na koniunkturę i decyzje inwestorów.

Nie sposób podsumowywać sytuacji branży HVACR w oderwaniu od ogólnej sytuacji gospodarczej, a na tym tle poszczególnych sektorów przemysłu i budownictwa – szczególnie ważnych klientów branży. Produkcja przemysłowa (pierwsze 3 kwartały 2016 roku) wzrosła o 3,8% w stosunku do tego samego okresu w ubiegłym roku, ale na tym tle nie wszystkie duże branże wypadają równie dobrze.

Uważa się, że na kondycję branży wentylacyjno-klimatyzacyjnej bezpośrednie (choć opóźnione ze względu na specyfikę procesu inwestycyjnego) przełożenie ma to, co dzieje się w branży budowlanej.

Inwestycji budowlanych na rynku nie brakuje, ale mimo to branża budowlana odnotowuje lekkie wyhamowanie. Poziom odniesienia przez lata 2014-2015 był stosunkowo wysoki. Zatem nawet przy wyraźnym spadku wyników kondycję branży nadal można oceniać jako dobrą. W skali roku odnotowano typowe wahania sezonowe, z dość istotnym wzrostem pod koniec roku.

Podobnie ma się sprawa z ilością budynków oddanych do użytkowania (część tzw. ruchu budowlanego, zestawionego przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego). Porównując pierwszą połowę roku 2015 i 2016 (z zastrzeżeniem, że końcówka roku może mieć istotny wpływ na zmianę tych wyników) widać, iż budynków nadal oddaje się sporo, choć na poziomie porównywalnym z 2015 rokiem. Więcej niż w 2015 roku oddano budynków wielorodzinnych, pozostałe sektory odnotowały niewielki spadek.

 Rys. 1. Liczba oddanych budynków wg GUNB

Lekki niepokój wyrażają też same przedsiębiorstwa. GUS zbiera także informacje o wskaźnikach koniunktury – same przedsiębiorstwa oceniają potencjał rynku i swoją na nim kondycję. Zarówno w zakresie przewidywanej produkcji budowlano-montażowej, jak i planowanego portfela zamówień widać polaryzację – małe i średnie firmy oceniają pod tym kątem rynek budowlany dużo gorzej niż firmy duże (powyżej 250 zatrudnionych). Jednak i ich optymizm maleje pod koniec roku. – Dynamika produkcji budowlano-montażowej wykazuje dość duże pogorszenie w sektorze już od początku 2016 roku, a jej ostatnie spadki przekraczają 20% w porównaniu do wartości produkcji notowanej w 2015 roku.

Mniejsza liczba projektów infrastrukturalnych generujących duże wartości inwestycji oraz wolniejsze wykorzystanie środków z UE są w efekcie przyczyną problemów odczuwanych przez wiele firm z branży budowlanej – podsumowuje Janusz Starościk (Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych) w komunikacie podsumowującym 3. kwartał 2016 roku.

Spostrzeżenia i wnioski po 2016 roku

Dla polskiego budownictwa (w tym sektora instalacyjnego) oraz chłodnictwa kluczowe będzie utrzymanie koniunktury w gospodarce europojskiej, gdyż dzięki temu rośnie zapotrzebowanie na inwestycje. Mówi się także o pewnym dodatnim aspekcie wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej – część inwestycji europejskich (np. fabryk firm międzynarodowych) będzie poszukiwała nowych lokalizacji, a Polska zachęca lokalizacją w centralnej Europie, dobrymi warunkami dla inwestorów (np. w Specjalnych Strefach Ekonomicznych) oraz dostępem kadry inżynierskiej (szczególnie w dużych ośrodkach) i siły roboczej.

Ważnymi zjawiskami wpływającymi na funkcjonowanie branży jest dynamiczny rozwój e-handlu oraz zainteresowanie inwestorów zagranicznych inwestycjami w Polsce (te dwa aspekty mogą się uzupełniać, gdyż Polska wybierana jest jako miejsce ponadregionalnych centrów dystrybucyjnych przez duże zagraniczne sieci ecommerce z branży odzieżowej, elektronicznej czy motoryzacyjnej).

E-handel i logistyka (widać tu sprzężenie zwrotne dodatnie) są z kolei kołami zamachowymi rozbudowy powierzchni magazynowych. W samym 3. kwartale 2016 roku najwięcej umów podpisali właśnie operatorzy logistyczni, wynajmując 850 tys. m2 powierzchni magazynowej (43%). Rozwój e-commerce może być siłą napędową także dla sektora chłodniczego. Klienci coraz odważniej kupują w internecie np. produkty spożywcze, co oznacza dobrą perspektywę dla centrów dystrybucyjnych specjalizujących się w sektorze fresh.

Ważnymi sektorami, chętnie inwestującymi w Polsce, są też branża farmaceutyczna i motoryzacyjna. Polska jest niewątpliwym europejskim liderem produkcji części i akcesoriów motoryzacyjnych. Według danych Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego SAMAR, 2/3 z 30 największych globalnych producentów części i akcesoriów ma swoje fabryki w Polsce. Eksport komponentów stanowi ok. 15% całości polskiego eksportu. W 2016 roku powstawały i rozbudowywały sie kolejne fabryki, pojawił się też duży i ważny kontrakt – firma Daimler wyda tylko w pierwszym etapie inwestycji 500 mln dol.

Warto też zwrócić uwagę na trend SBU (Small Business Units) – to kompleksy magazynowe otwarte na mniejszych najemców (oferujące np. moduł biuro+magazyn). Oferowane w tym formacie biura zwykle muszą być wentylowane i klimatyzowane, a jeśli znajdują się w prestiżowych lokalizacjach, stosowane są tam coraz częściej rozwiązania bardziej zaawansowane.

Zamówienia publiczne

W trzecim kwartale 2016 roku w Biuletynie Zamówień Publicznych pojawiło się niemal 25 tys. ogłoszeń przetargowych (dane za serwisem eGospodarka.pl), w tym:

• na roboty budowlane (2759 ogłoszeń),
• usługi inżynieryjne w zakresie projektowania (817 ogłoszeń),
• roboty instalacyjne wodno-kanalizacyjne i sanitarne (514 ogłoszeń).

To o ponad 20% mniej niż rok wcześniej. Pogorszenie tego wyniku związane jest z wejściem w życie nowelizacji Prawa Zamówień Publicznych w 3 kwartale 2016 roku. Odkąd nowe prawo zaczęło obowiązywać, urzędnicy coraz sprawniej i szerzej stosują nowe reguły, co widać choćby po znacznym wzroście ogłoszeń między sierpniem a wrześniem.

Budownictwo mieszkaniowe

Według danych GUS w pierwszych trzech kwartałach 2016 roku wydano pozwolenia na ponad 154 tys. mieszkań, co stanowi prawie 12% więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku i oddano 112 tys. mieszkań, co stanowi o 0,9% więcej niż w pierwszych trzech kwartałach 2015 r. Szczególnie duże znaczenie ma działalność deweloperów w sektorze budynków wielorodzinnych.

Pompy ciepła

Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych regularnie prowadzi badania koniunktury rynkowej. Interesująco przedstawiają się spostrzeżenia uzyskane dla rynku pomp ciepła.

Od początku 2016 roku rynek był bardzo nierówny. Duża grupa respondentów wskazywała na wzrost sprzedaży, choć oceny dotyczące skali wzrostu były rozbieżne. Respondenci oceniali rynek rozwoju pomp ciepła na poziomie od -15 do 30%, zależnie od tego, jaką grupę produktów mają głównie w ofercie. Jak podsumowuje SPIUG, realny wzrost sprzedaży w pierwszych trzech kwartałach 2016 roku wyniósł od 2÷5% do 5÷8% (zależnie od kwartału) i „ciągnięty” był głównie przez pompy ciepła powietrze-woda (respondenci z tej grupy byli największymi optymistami). W innych grupach pomp ciepła odnotowano natomiast nawet dwucyfrowe spadki.

Wzrost zainteresowania tymi urządzeniami wynika z wyższej świadomości inwestorów, ale też szerszej promocji przez instalatorów – czy nawet z zakończenia programu wsparcia kolektorów słonecznych NFOŚiGW (pompy ciepła stały się znów porównywalną alternatywą). Nie widać jeszcze efektów nowych programów dofinansowania OZE, natomiast wymogi z zakresu F-gazów sprawiają, że nie wiadomo jak będzie się rozwijać segment pomp split.

Budynki biurowe

W 2016 r. oddano do użytkowania 800 tys. m2 biur, dzięki czemu na polskim rynku jest już ponad 9 mln m2 powierzchni biurowej. Wśród oddanych ostatnio obiektów wyliczyć można: Business Garden I we Wrocławiu, Tryton Business House w Gdańsku, Maraton I&II w Poznaniu, University Business Park II w Łodzi, Pegaz we Wrocławiu, C200 w Gdańsku oraz O3 Business Campus I w Krakowie (razem ok. 400 tys. m2) oraz dwa warszawskie wieżowce biurowe – Q22 oraz Warsaw Spire.

W budowie jest dalsze 1,4 mln m2 nowych biur. Najwięcej powierzchni powstaje obecnie w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu oraz Trójmieście. Znakomita większość powstających obiektów spełnia kryteria oceny w systemie LEED lub BREEAM – można powiedzieć, że przewagą konkurencyjną nie jest już samo posiadanie certyfikatu, ale konkretna uzyskana ocena.

Budynki handlowe

Jak wynika z danych JLL, firmy doradczej wyspecjalizowanej w w rynku nieruchomości, w 2016 r. na polski rynek wprowadzono 470 tys. m2 powierzchni handlowej – w tym 14 galerii handlowych. Największe z nich to Galeria Metropolia w Gdańsku i Posnania w Poznaniu. Budowa takiej galerii wiąże się zawsze z zaawansowanym systemem wentylacji. Przykładowo, części wspólne galerii obsługuje 20 central wentylacyjnych – oczywiście z odzyskiem ciepła, silnikami wentylatorów sterowanych falownikami oraz dedykowaną automatyką, wykorzystuje się też rewersyjne pompy ciepła (np. sale kinowe). W tej chwili na rynku jest 406 obiektów, a ich poziom nasycenia (248 m2 na 1000 mieszkańców) jest wyższy niż średnia europejska, natomiast wciąż gonimy Europę Zachodnią (264 m2). Jak podkreślają analitycy JLL, polski rynek handlowy staje się coraz bardziej konkurencyjny, a duża aktywność inwestorów utrzyma się także w 2017 roku. Zdaniem firmy, na rynek może być wprowadzonych kolejne 400 tys. m2 – w tym większość w głównych miastach i aglomeracjach.

Rosnąca konkurencyjność, chęć przyciągnięcia najbardziej wymagających najemców oraz obowiązki środowiskowe inwestorów mogą przełożyć się na dalsze poszukiwania urządzeń wentylacyjnych zapewniających właściwy komfort, ale też energooszczędnych i cichych (mowa głównie o urządzeniach zewnętrznych, bo hałas od instalacji dużych galerii lokowanych w pobliżu osiedli mieszkaniowych staje się zarzewiem konfliktu z mieszkańcami). Wśród inwestorów widać trend wznoszenia obiektów o istotnej kubaturze, co przekłada się bezpośrednio na konieczność wyposażenia inwestycji w odpowiednią liczbę miejsc parkingowych, a tym samym we właściwą wentylację.

Budynki magazynowe i magazynowo-produkcyjne

Istotnym kierunkiem dla dostawców wentylacji i klimatyzacji może być również współpraca z wykonawcami pracującymi z deweloperami powierzchni magazynowej i produkcyjnomagazynowej – są to m.in. Kajima, Depenbrock, Gooldbeck, Bremer czy Mirbud.

Jak twierdzą deweloperzy, miniony rok był kolejnym fantastycznym czasem dla branży magazynowej. W samym tylko III kwartale minionego roku do użytku oddano ok. 400 tys. m2 powierzchni magazynowych (według BNP Paribas Real Estate), w budowie zaś pozostawał blisko 1 mln m2 powierzchni magazynowej i magazynowo-produkcyjnej. Całkowita podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej zbliżyła się do 11 mln m2, zaś popyt brutto sięgnął 3 mln m2. W 2016 r. w naszym kraju zakontraktowano istotne inwestycje, np. fabryka podzespołów dla Daimlera w Jaworze czy dwie gigantyczne inwestycje e-commerce.

Duże firmy e-commerce mają także określone oczekiwania wobec swoich budynków magazynowych. Dwa wielkie ubiegłoroczne kontrakty z tego obszaru (oba w rejonie Szczecina) to centrum dystrybucyjne Zalando (130 tys. m2) oraz czwarte ulokowane w Polsce centrum logistyczne Amazon (161,5 tys. m2). Dotychczasowe centra Amazon są obiektami z certyfikatem BREEAM, co oznacza m.in. zastosowanie central wentylacyjnych z odzyskiem ciepła – i są to urządzenia z wyższej półki. W obiekcie firmy w Bielanach Wrocławskich pracują centrale z wymiennikami obrotowymi. Ponieważ Amazon zachowuje ujednolicony standard swoich obiektów, podobnych rozwiązań należy się spodziewać w zakontraktowanej w ubiegłym roku nowej inwestycji.

Jak jednak przestrzegają niektórzy eksperci, obserwujący rynki powierzchni przemysłowych (magazyny i produkcja) oraz komercyjnych (biura, galerie handlowe), po trwającej dobrej passie można spodziewać się w ciągu najbliższych 2 lat wyhamowania aktywności na tym rynku. Wyniki mogą pozostać satysfakcjonujące, ale od 2018 roku należy być ostrożnym z oczekiwaniem fajerwerków.

Joanna RYŃSKA
 dziennikarka branżowa