Zapewnienie prawidłowego działania instalacji klimatyzacji i wentylacji wymaga wykonywania okresowych przeglądów i konserwacji instalacji, a także – w zależności od potrzeb – odpowiednich pomiarów i badań. Należy zauważyć, że obsługa profi laktyczna jest jednym z fundamentalnych warunków wieloletniej, bezawaryjnej pracy urządzeń i instalacji. W niniejszym artykule omówiono działania eksploatacyjne, jakie podejmuje się dla uzyskania ostatecznego celu, jakim jest powietrze o odpowiedniej jakości.

Stosowanie instalacji klimatyzacji i wentylacji ma za zadanie przede wszystkim zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza w pomieszczeniu, a mianowicie doprowadzenie świeżego powietrza i usunięcie zużytego. Równie istotne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza w pomieszczeniu. Wpływ na parametry powietrza zależy od wyposażenia systemu wentylacji i klimatyzacji w odpowiednie elementy do obróbki cieplno – wilgotnościowej. Najczęściej instalacja wentylacyjna wyposażona jest w nagrzewnicę powietrza, natomiast instalacja klimatyzacyjna – we wszystkie urządzenia umożliwiające pełną obróbkę cieplno – wilgotnościową powietrza, czyli nagrzewnicę, chłodnicę i nawilżacz.

Oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń realizowane jest przez fi ltry. W zależności od przeznaczenia instalacji i związanego z tym wymaganego końcowego stanu czystości powietrza, stosuje się układy fi ltracji jednostopniowej, dwustopniowej i trzystopniowej. Filtry w układach wielostopniowych ustawiane są w instalacji kaskadowo.

Instalacje klimatyzacji i wentylacji powinny spełniać wymagania efektywności energetycznej, a więc w jak największym stopniu minimalizować straty energii budynku. Z tego względu uzyskiwanie zakładanej jakości środowiska w pomieszczeniu powinno również odbywać się przy racjonalnym zużyciu energii [3].

Aby osiągnąć wymagany końcowy efekt, jakim jest odpowiednia jakość powietrza wewnętrznego, konieczne jest prawidłowe prowadzenie eksploatacji instalacji wentylacji i klimatyzacji. Spełnienie założeń projektowych i działanie układu zgodnie z przeznaczeniem wymaga utrzymania sprawności wszystkich elementów instalacji oraz utrzymania jej w czystości.

Czyste powietrze

Cztery podstawowe procesy zachodzące podczas pracy instalacji wentylacji i klimatyzacji decydują o jej wpływie na czystość powietrza w wentylowanym pomieszczeniu, a mianowicie:

• pobieranie z otoczenia powietrza zewnętrznego wraz z jego zanieczyszczeniami,
• emisja własna instalacji,
• oczyszczanie przepływającego przez instalację powietrza z zanieczyszczeń i doprowadzanie go do wentylowanych pomieszczeń,
• usuwanie zanieczyszczeń powietrza powstałych na skutek emisji wewnętrznej w pomieszczeniach poprzez rozcieńczanie lub wypieranie zanieczyszczeń przez czyste powietrze dostarczane z instalacji.

Redukcja poziomu zanieczyszczeń w wymienionych procesach oraz ograniczanie emisji zanieczyszczeń powstających wewnątrz wentylowanych pomieszczeń składa się na końcowy efekt, jakim jest czyste powietrze.

Zanieczyszczenie powietrza może wystąpić na każdym etapie jego obróbki. Ryzyko to zwiększa się wraz z nieprawidłowym działaniem i zanieczyszczeniem elementów instalacji.

Wpływ na odpowiednią jakość powietrza w pomieszczeniu mają zatem wszystkie elementy instalacji wentylacji i klimatyzacji, o których będzie mowa poniżej.

Czerpnie powietrza i przewody doprowadzające powietrze do central

Na stan higieniczny instalacji wentylacji i klimatyzacji, a tym samym na jakość powietrza w wentylowanych pomieszczeniach znacząco wpływa jakość powietrza zewnętrznego, stąd też istotna jest odpowiednia lokalizacja czerpni powietrza. Prawidłowa lokalizacja czerpni powietrza pozwala na ograniczenie wpływu lokalnych źródeł zanieczyszczeń na jakość powietrza w instalacjach wentylacyjnych. Źródłami zanieczyszczeń mogą być np. pojazdy, pyląca roślinność. Z punktu widzenia obróbki cieplno – wilgotnościowej czerpnie powietrza nie powinny być także lokalizowane m. in. w miejscach silnie nasłonecznionych, wilgotnych, gdyż wynikiem tego są zwiększone koszty niezbędne na odpowiednią obróbkę powietrza. Ze względów bezpieczeństwa czerpnie nie powinny być łatwo dostępne dla osób postronnych.

Zarówno przewody doprowadzające powietrze do instalacji, jak również czerpnie powinny być przystosowane do okresowego czyszczenia, gdyż te elementy instalacji łatwo ulegają zanieczyszczeniu. Ponadto ich konstrukcja powinna umożliwiać odprowadzanie wody (opadowej, kondensacyjnej, gruntowej), która może się w nich pojawić.

Czerpnie powietrza i przewody doprowadzające powietrze do centrali wentylacji i klimatyzacji powinno się okresowo poddawać kontroli stanu technicznego i oczyszczać z nagromadzonych w nich zanieczyszczeń. Częstotliwość tych działań zależy od przeznaczenia obiektu i jego lokalizacji, ale zazwyczaj należałoby wykonywać te czynności przynajmniej 1 raz do roku.

Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne

W przypadku konieczności zapewnienia wysokiej jakości powietrza w pomieszczeniu, np. dla pomieszczeń czystych, stosuje się tzw. centrale w wykonaniu higienicznym, ułatwiające ich czyszczenie i dezynfekcję.

Dla pomieszczeń nie będących pomieszczeniami specjalnymi, będącymi pomieszczeniami bytowymi, nie ma konieczności stosowania instalacji w wykonaniu higienicznym, chociaż z punktu widzenia eksploatacji wydaje się, że łatwiej utrzymać te centrale w czystości. Niezależnie od rodzaju instalacji należy okresowo przeprowadzać jej przeglądy, a ponadto w zależności od potrzeby czyszczenie oraz wymianę elementów uszkodzonych lub zużytych.

Przepustnice powietrza

Podczas eksploatacji przepustnice powietrza pokrywają się zanieczyszczeniami. Przede wszystkim dotyczy to przepustnic zainstalowanych w układach nawiewnych, które znajdują się przed fi ltrami powietrza, a także przepustnic znajdujących się przed fi ltrami powietrza w układach wywiewnych, odprowadzających powietrze z pomieszczeń o dużej emisji zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia osadzone pomiędzy elementami ruchomymi przepustnic powodują ich szybsze zużywanie się i w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do ich unieruchomienia lub uszkodzenia. Zanieczyszczenia przepustnic mogą być przyczyną niedomykania się przepustnic, co jest szczególnie niekorzystne w okresie zimowym. Stan przepustnic i ich ewentualne oczyszczanie z zabrudzeń warto sprawdzać przynajmniej jeden raz w roku przed sezonem zimowym. Jednocześnie należy sprawdzić również działanie siłownika przepustnicy.

Wymienniki ciepła, nagrzewnice, chłodnice

(...)

 Fot. 1. ROSENBERG

 Fot. 2. KLIMOR

 Fot. 3. Zaśniedziałe i skorodowane lamele wymiennika nagrzewnicy. Fot. ROSENBERG

Nawilżacze

(...)

Tłumiki hałasu, izolacje akustyczne, izolacje termiczne

(...)

Filtry powietrza

(...)

Sekcja wentylatorowa

(...)

Czyszczenie instalacji klimatyzacji i wentylacji

(...)

Szafy sterownicze, elementy elektryczne i elektroniczne, układy chłodnicze, woda lodowa, ciepła woda technologiczna, woda i para wodna do nawilżania

(...)

 Fot. 9. FRAPOL

Podsumowanie

Obsługa profi laktyczna jest jednym z fundamentalnych warunków wieloletniej, bezawaryjnej pracy urządzeń i instalacji. Niestety, często jeszcze zdarza się, że istnieje wyłącznie „na papierze”, a jakiekolwiek działania przywracające właściwy stan instalacji podejmowane są dopiero po wystąpieniu awarii lub też po kontroli nakazującej wykonanie takich prac, np. wymiany filtrów powietrza. Podobno wszystko rozbija się o koszty… Należy jednak zastanowić się w tym momencie nad tym, czy koszty remontów i późniejszych skutków niedbalstwa, nie są aby wyższe od kosztów systematycznych przeglądów i konserwacji. A co z bezpieczeństwem i zdrowiem osób przebywających w pomieszczeniach, które powinno się wentylować mechanicznie, a w rzeczywistości wentylacja w tych pomieszczeniach nie istnieje?

Należy pamiętać, że jakość powietrza wewnętrznego ma znaczący wpływ na samopoczucie i zdrowie ludzi, a także na prawidłowy przebieg procesów technologicznych wymagających czystości powietrza [1]. Z tych to właśnie powodów wszelkie zauważone nieprawidłowości pracy instalacji klimatyzacji i wentylacji powinny być możliwie niezwłocznie eliminowane. Natychmiastowej reakcji wymaga się, gdy instalacja klimatyzacji – wentylacji obsługuje pomieszczenia czyste, np. sale operacyjne w szpitalach.

Przeglądy i konserwacje powinny być wykonywane w sposób rzetelny, dokładny, profesjonalny, zgodnie ze zdrowym rozsądkiem i ze sztuką inżynierską. Podczas wykonywania prac należy zwrócić uwagę na wszystkie elementy systemu klimatyzacji i wentylacji. Ważnym elementem prawidłowej eksploatacji jest utrzymanie instalacji w czystości. Prace powinny być zaplanowane i wykonywane zgodnie założonym harmonogramem.

Do obsługi i konserwacji powinny być upoważnione wyłącznie osoby, które zapoznały się z odpowiednimi instrukcjami dotyczącymi eksploatowania instalacji klimatyzacji i wentylacji, zostały przeszkolone i dopuszczone do wykonywania prac w tym zakresie oraz posiadają odpowiednie kwalifi kacje i uprawnienia. Tylko pod tym warunkiem prace zostaną przeprowadzone poprawnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami i w sposób bezpieczny [3]. Pracownicy obsługi serwisowej powinny być wyposażeni w odpowiednie środki ochrony indywidualnej oraz odpowiedni sprzęt umożliwiający sprawne wykonanie czynności serwisowych w sposób profesjonalny.

mgr inż. Krzysztof KAISER
specjalista w zakresie eksploatacji
szpitalnych instalacji technologicznych,
w tym instalacji wentylacji i klimatyzacji

LITERATURA:

[1] KAISER K.: Wentylacja i klimatyzacja. Wymagania prawne, projektowanie, eksploatacja. Wyd. MASTA. Gdańsk 2015.

[2] KAISER K., WOLSKI A.: Hałas i zanieczyszczenia w wentylacji. Wyd. MASTA. Gdańsk 2011.

[3] KAISER K., WOLSKI A.: Klimatyzacja i wentylacja w szpitalach. Wyd. MASTA. Gdańsk 2007.

Dziękujemy za użyczenie zdjęć fi rmom: FRAPOL, KLIMOR, ROSENBERG, VENTIA