Urząd Dozoru Technicznego, jako jednostka certyfikująca przedsiębiorców wydaje certyfikaty dla przedsiębiorstw zgodnie z wymaganiami tzw. Ustawy F-gazowej. Chociaż Certyfikat ten wydawany jest bezterminowo, UDT jest uprawniony, a nawet zobligowany do przeprowadzania cyklicznych kontroli w przedsiębiorstwie. Kontrole te budzą w przedsiębiorcach wiele emocji, głównie ze względu na niepewność w jaki sposób prawidłowo się to takiej kontroli przygotować. 

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2015/2067 każdy przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w zakresie produkcji i usług związanych ze stosowaniem substancji zubożających warstwę ozonową lub fluorowanych gazów cieplarnianych musi posiadać certyfikat dla przedsiębiorcy. Minister Rozwoju określił w drodze rozporządzenia, że jednostką uprawnioną do wydawania certyfikatów dla przedsiębiorstw jest Urząd Dozoru technicznego (UDT). W ramach konieczności spełnienia wymagań do prowadzenia działalności związanej z F-gazami UDT ma obowiązek przeprowadzić kontrolę przed wydaniem certyfikatu oraz okresową kontrolę spełniania wymagań (nie rzadziej niż raz na 7 lat). W myśl „Ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych” oraz „Ustawy o zmianie ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw” certyfikat dla przedsiębiorców może uzyskać przedsiębiorca, który:

• spełnia wymagania odpowiednie do rodzaju prowadzonej działalności, określone ww. rozporządzeniach unijnych; 
• posiada i stosuje w głównym miejscu wykonywania działalności oraz we wszystkich oddziałach procedury prowadzenia działalności; 
• ma wdrożony system dokumentowania czynności wykonywanych przez personel posiadający odpowiedni certyfi kat dla personelu (instalowania, konserwacji lub serwisowania, napraw lub likwidacji); 
• dysponuje wyposażeniem technicznym spełniającym minimalne wymagania odpowiednie do zakresu prowadzonej działalności; 
• rejestruje informacje dotyczące ilości czynnika chłodniczego jaki zakupił, sprzedał, ma w posiadaniu, poddał recyklingowi, przekazał do regeneracji lub utylizacji jak również wyemitował w ramach prowadzonej działalności oraz podmiotów którym czynnik został przekazany w ramach świadczenia usług.

Przykładowe procedury można uzyskać np. w Fundacji PROZON, która przygotowała uniwersalne wzory dające możliwość dostosowania do prowadzonej działalności. Należy tutaj zaznaczyć, że poszczególne oddziały UDT dopuszczają możliwość wcześniejszego dostarczenia procedur i sprawdzenia ich pod kątem zgodności z wymaganiami prawnymi – przed rozpoczęciem właściwej kontroli. Wszelkie zbierane informacje przedsiębiorca powinien przechowywać przez okres pięciu lat.

Większość podmiotów posiada obecnie własne oprogramowanie do gromadzenia wymaganych informacji, nie mniej jednak warto wspomnieć, że można pobrać (np. na stronie Fundacji PROZON) bezpłatne oprogramowanie „Leaklog”, które jest w stanie w dużej mierze rozwiązać problem konieczności prowadzenia dokumentacji F-gazowej. Poza wymienionymi już aspektami kontroli podlegają również wymagane certyfikaty F-gazowe dla personelu. Jeśli na terenie kontrolowanego obiektu są prowadzone czynności wymagające oddzielnych uprawnień (np. są napełniane butle ciśnieniowe lub odbywa się lutowanie twarde) kontrolerzy mogą poprosić o odpowiednie dokumenty uprawniające do prowadzenia tych prac – zaświadczenie kwalifikacyjne do napełniania ciśnieniowych zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3, świadectwo egzaminu kwalifikacyjnego lutowacza wykonującego lutowanie twarde itd. Warto nadmienić, że niespełnienie wymagań dotyczących innych uprawnień nie będzie miało wpływu na wynik kontroli, natomiast inspektorzy z pewnością poinformują o obowiązku posiadania takowych z uwagi na oddzielne przepisy.

Inspektorzy dokonają oględzin miejsca wykonywania działalności przez przedsiębiorcę i poddają je ocenie. Należy pamiętać o prawidłowym oznaczeniu poszczególnych stanowisk, zamieszczeniu odpowiednich instrukcji prac i BHP. Przedsiębiorca powinien posiadać karty charakterystyki substancji chemicznych znajdujących się na terenie kontrolowanego obiektu a butle ciśnieniowe powinny być odpowiednio przechowywane. Niewątpliwie przedmiotem kontroli Urzędu Dozoru Technicznego będzie wyposażenie techniczne, do posiadania którego przedsiębiorcę obligują zapisy stosownych rozporządzeń Ministra Rozwoju. Należą do nich m. in.: 

• urządzenie do odzysku fluorowanych gazów cieplarnianych; 
• oddzielny pojemnik, oznakowany zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi oznakowania, dla każdego rodzaju stosowanego przez przedsiębiorcę fluorowanego gazu cieplarnianego; 
• urządzenia do przeprowadzania prób szczelności oraz sprawdzeń pod względem wycieków urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych lub pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane; 
• urządzenia do łączenia elementów lub obiegów urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych lub pomp ciepła lub zbiorników i przynależnych do nich elementów zawierających bądź mogących zawierać czynnik roboczy w postaci fluorowanego gazu cieplarnianego, w szczególności do wykonywania połączeń nierozłącznych; 
• przyrząd do wykrywania nieszczelności, o czułości minimum 5 g/rok, oraz w charakterze pomocniczym: zestaw do wykrywania nieszczelności metodą ultrafioletową, płyny pieniące do wykrywania nieszczelności; 
• węże ciśnieniowe z zaworami odcinającymi uniemożliwiającymi przedostanie się substancji kontrolowanych lub fluorowanych gazów cieplarnianych do środowiska w trakcie oraz po wykonaniu czynności odzysku lub napełnienia; 
• pompę próżniową przenośną umożliwiającą osiągnięcie ciśnienia równego lub niższego niż 270 Pa; 
• zestaw manomet rów do pomiaru ciśnienia w zakresie odpowiednim dla wykorzystywanych substancji kontrolowanych lub fluorowanych gazów cieplarnianych; 
• wagę o zakresie pomiarowym dostosowanym do wielkości napełnianego pojemnika lub cylinder z wymienną skalą;
• zestaw do lutowania twardego gazowy lub elektryczny; 
• przyrząd do pomiarów wielkości elektrycznych (amperomierz, woltomierz, omomierz); 
• przyrząd do pomiaru temperatury od -20°C do +150°C o dokładności co najmniej ±1°C;
• butle ciśnieniowe dwuzaworowe dla każdego rodzaju odzyskiwanej substancji kontrolowanej lub fluorowanego gazu cieplarnianego; 
• środki ochrony osobistej, w tym: okulary ochronne i rękawice ochronne.

Przedmiotem kontroli UDT jest także wyposażenie techniczne, do posiadania którego przedsiębiorcę obligują zapisy stosownych rozporządzeń Ministra Rozwoju

Kontrolerzy UDT poproszą zapewne o dokumenty potwierdzające parametry techniczne posiadanych narzędzi, wiele z drobnych narzędzi nie posiada obecnie tabliczek znamionowych, więc warto się wcześniej zaopatrzyć w instrukcje obsługi lub inne dokumenty w których zamieszczono informację o danych technicznych. W przypadku elektronicznych detektorów wycieków kontrolerzy będą oczekiwać świadectwa sprawdzenia wskazań (obowiązek kontroli wskazań min. raz w roku).

Z uwagi na to, że większość informacji dotyczących prowadzonych w przedsiębiorstwach czynności jest obecnie gromadzona w systemach elektronicznych, kontrolerzy mogą poddać weryfikacji dane i informacje w nich umieszczone. Mają prawo żądania udzielenia wyjaśnień, podania informacji oraz danych koniecznych do prawidłowego przeprowadzenia kontroli. Mają także prawo poddać ocenie inne dowody i materiały, które mogą przyczynić się do stwierdzenia stanu faktycznego. Z przeprowadzonej kontroli sporządzą protokół, którego jeden egzemplarz doręczą kontrolowanemu podmiotowi. Protokół podpisują pracownicy jednostki certyfikującej przedsiębiorców przeprowadzający kontrolę (UDT) oraz kierownik kontrolowanego podmiotu.

Warto jeszcze wspomnieć, że przedsiębiorcy mający pytania i wątpliwości mogą zawsze kontaktować się z odpowiednimi oddziałami UDT, które udzielą wyczerpujących informacji dotyczących kontroli. Ponadto w przypadku zgłoszenia wniosku o wydanie certyfikatu dla przedsiębiorców, UDT wyznacza termin kontroli i przesyła szczegółowe informacje dotyczące jej zakresu.

 Zespół Fundacji PROZON