W krajach rozwiniętych człowiek spędza ok. 90% swojego czasu w pomieszczeniach zamkniętych (por. rys.), w których powietrze tworzy swoisty mikroklimat, o składzie różnym od powietrza atmosferycznego, natomiast warunki środowiska regulowane są często za pomocą systemów wentylacji i klimatyzacji. Z tego powodu tak istotne jest zagwarantowanie odpowiedniej jakości powietrza wewnętrznego, które może mieć większy wpływ na zdrowie człowieka niż zanieczyszczenia występujące na zewnątrz budynków. 

     Jakość powietrza wewnętrznego (IAQ – Indor Air Quality) definiowana jest jako środowisko, w którym wymagania człowieka, jak np.: ilość świeżego powietrza, brak przykrego zapachu, są zapewnione. Odpowiednia jakość powietrza przekłada się nie tylko na odczucia zmysłowe, ale również na efektywność wykonywanej pracy. Jak wykazały badania [2] wydajność pracy wzrasta o ok. 6,5% w przypadku zachowania IAQ na poziomie satysfakcjonującym użytkowników.
     Jakość powietrza wewnętrznego zależy od wielu czynników m.in.: efektywności wentylacji budynków, temperatury i wilgotności powietrza, występujących w pomieszczeniach źródeł zanieczyszczeń oraz jakości powietrza zewnętrznego w bezpośrednim sąsiedztwie budynków.
     Jakość powietrza wewnętrznego przekłada się bezpośrednio na wydajność i efektywność wykonywanej pracy.

Zanieczyszczenia występujące w środowisku wewnętrznym
     Zanieczyszczenia środowiska wewnętrznego pochodzą z wielu źródeł – częściowo są to czynniki występujące naturalnie (np. mikroorganizmy, radon) lub/i pochodzące ze środowiska zewnętrznego (np. pyły, gazy), czynniki związane z materiałami budowlanymi i wykończeniowymi (azbest, lotne związki organiczne) lub też czynniki związane z przebywaniem człowieka w pomieszczeniu (np. dym tytoniowy). Zanieczyszczenia środowiska wewnętrznego można podzielić na następujące podstawowe grupy:
● fizyczne,
● chemiczne,
● biologiczne.

     Rodzaje poszczególnych zanieczyszczeń oraz ich oddziaływanie na człowieka przedstawiono w tabeli 1.
(...)

     W Polsce główną przyczyna niewłaściwych warunków pracy w budynkach użytkowych jest:
● zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza: kurz, grzyby, drożdżaki, pleśnie, bakterie itp.,
● czynniki chemiczne – emisja zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych,
● nieodpowiednia wymiana powietrza w budynku – brak oceny efektywności działania systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych wyposażonych w filtry powietrza, brak właściwej obsługi i konserwacji systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, co może być powodem dodatkowych źródłem emisji zanieczyszczeń,
● zjawiska radiacyjne w tym także jonizacja powietrza na skutek promieniowania radioaktywnego,
● zjawiska elektrostatyczne, również jonizacja powietrza na skutek elektrostatyczności,
● zagrożenia wynikające ze specyficznego stylu życia i pracy użytkowników pomieszczeń,
● hałas i wibracje.
(...)

Możliwości poprawy jakości powietrza w pomieszczeniach
     Przyjmuje się, że w pomieszczeniach ok. 15-30% populacji nie jest usatysfakcjonowanych jakością powietrza wewnętrznego. Metodami prowadzącymi do zmieszenia tych statystyk może być:
1. redukcja źródeł zanieczyszczeń,
2. doprowadzenie większej ilość powietrza zewnętrznego (wentylacja),
3. oczyszczenie powietrza znajdującego się wewnątrz budynku,
4. monitoring środowiska wewnątrz budynku.

     W pomieszczeniach biurowych zanieczyszczenia pochodzą głównie z zastosowanych materiałów budowlanych, wyposażenia wnętrz oraz są wynikiem aktywności człowieka. Z tego względu poprawa jakości powietrza w pomieszczeniach biurowych może być realizowana za pomocą zmniejszenia liczny źródeł emisji zanieczyszczeń. Zastosowane w konstrukcji materiały budowlane oraz wykończeniowe powinny się charakteryzować minimalnymi ilościami zanieczyszczeń emitowanych do otoczenia. Na ilość zanieczyszczeń w pomieszczeniu wpływ ma również wiek budynku – z jednej strony wraz z upływem lat zmniejsza się ilość emitowanych do powietrza zanieczyszczeń z materiałów budowlanych, z drugiej strony pogarsza się jakość wyposażenia wnętrz w budynku, więc elementy wyposażenia wnętrz akumulują więcej zanieczyszczeń. Również w kanałach i urządzeniach wentylacyjnych z upływem lat osadzają się nieczystości, przez co zwiększa się ilość zanieczyszczeń powietrza wprowadzanych go do pomieszczeń. Z tego względu elementy instalacji wewnętrznych powinny być regularnie sprawdzane i czyszczone.
     Jednocześnie należy pamięta o urządzeniach biurowych – niezbędnym wyposażeniu każdego pomieszczenia. Optymalnym rozwiązaniem byłoby umieszczenie urządzeń, takich jak: jak drukarki laserowe, kopiarki, faksy, w zamkniętych pomieszczeniach wyposażonych w efektywny system wentylacji. W obiektach, w których nie ma możliwości usytuowania tych urządzeń osobno, należy urządzenia lokalizować poniżej kratek wywiewnych w celu zapobiegnięcia rozprzestrzenianiu zanieczyszczeń w pomieszczeniu.
     Należy również zmniejszyć ilość osób pracujących w danym pomieszczeniu. Kryteria doboru powinny uwzględniać stopień zagęszczenia powierzchni biura i tak:
● dla biur indywidualnych przyjmuj się zagęszczenie ok. 0,1 osoby/m²
● dla biura otwartego – ok. 0,07 osoby/m².

     Podstawą zabezpieczenia pracowników przed niebezpiecznym oddziaływaniem zanieczyszczeń w powietrzu na ich zdrowie jest również oczyszczenie danego powietrza – rozcieńczenie zanieczyszczeń. W związku z tym, ilości powietrza dostarczane do pomieszczenia powinny być określanie nie tylko na podstawie normatywów higienicznych, ale również, ze względu na addytywne działanie zanieczyszczeń. Czyli do pomieszczeń należy doprowadzać odpowiednią ilość świeżego powietrza w celu rozcieńczenia zanieczyszczeń generowanych przez człowieka. Urządzenia dostarczające klimatyzowane powietrze do pomieszczenia powinny zostać dobrane w taki sposób, aby zapewnić oddzielenie strumienia powietrza wywiewanego od nawiewanego. Należy unikać stosowania nawilżaczy powietrza wykorzystujących wodę o temperaturze 30-42^oC (zagrożenie wprowadzenia bakterii Legionella pneumophila do pomieszczenia).

Wymagania normatywne
     Dokumentem, wg którego jakość powietrza w pomieszczeniach biurowych decyduje o klasie obiektu jest raport CEN, CR 1752:1998 [6] oraz konsekwencja raportu – projekt normy prEN 15251:2005 [7]. W dokumentach tych przedstawiono 3 klasy materiałów budowlanych, które mogą być wykorzystane w poszczególnych rodzajach budynku przy zaplanowanych klasach komfortu: A (najwyższa), B, C.
     Materiały klasy M1 (wykorzystywane do budowy obiektów klasy A) muszą spełniać następujące wymagania:
● emisja lotnych zanieczyszczeń organicznych < 0,2 mg/m²h,
● emisja formaldehydu < 0,05 mg/m²h,
● emisja amoniaku < 0,03 mg/m²h,
● emisja związków rakotwórczych < 0,005 mg/m²h,
● tynki, płytki ceramiczne, materiały poziomujące, wypełnienia i tym podobne nie powinny zawierać kazeiny,
● materiały nie wytwarzają nieprzyjemnego zapachu (niezadowolenie wynikające z nieprzyjemnego zapachu < 15%).
(...)

Podsumowanie
     Zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza w pomieszczeniach pracy jest istotnym problemem zauważanym na wszystkich stanowiskach pracy, pomimo, iż w dokumencie „Prawo do zdrowego powietrza wewnętrznego” WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zapisano, iż jakość powietrza wewnętrznego jest ważnym wyznacznikiem zdrowia i dobrego samopoczucia a zgodnie z prawem człowieka do zdrowia, każdy człowiek ma prawo oddychać zdrowym powietrzem wewnętrznym [9]. 

wydanie 10/2007 

CZYTAJ CAŁOŚĆ, ZAMÓW PRENUMERATĘ:

TRADYCYJNĄ                         E-WYDANIE