Obecnie systemy zapobiegania zadymieniu stosowane są coraz powszechniej do zabezpieczenia dróg ewakuacji w wielokondygnacyjnych budynkach użytkowych.

Do ochrony dróg ewakuacyjnych coraz częściej są wybierane systemy różnicowania ciśnienia z trzech podstawowych powodów:
1. Zgodnie z krajowymi przepisami techniczno-budowlanymi dla dużego segmentu budynków użyteczności publicznej (o wysokości powyżej 25 m) omawiane układy nie mają alternatywy.
2. Systemy różnicowania ciśnienia stanowią, jak wynika z badań i symulacji, skuteczniejszą formę zabezpieczenia klatek schodowych, niż najprostsze układy oddymiania. Wyższy poziom bezpieczeństwa sprzyja zalecaniu stosowania takich rozwiązań zarówno przez przedstawicieli PSP jak i fi rmy ubezpieczeniowe.
3. W ostatnich latach na rynku krajowym pojawia się coraz więcej podmiotów dostarczających zarówno elementy, jak i pełne zestawy napowietrzania pożarowego. Wśród proponowanych rozwiązań, oprócz rozbudowanych układów dedykowanych dla dużych, prestiżowych budynków (rozwiązania drogie), coraz większy udział mają stosunkowo proste systemy kompaktowe. W sposób oczywisty stale rosnąca konkurencja wymusza na producentach poszukiwanie tańszych i bardziej efektywnych rozwiązań, a to z kolei jest powodem, dla którego inwestorzy coraz przychylniej patrzą na stosowanie omawianych układów w swoich budynkach.

Można zatem spodziewać się, że w najbliższych latach układy zapobiegania zadymieniu staną się dominującymi rozwiązaniami zabezpieczenia dróg ewakuacji w bardzo szerokim segmencie budynków wielokondygnacyjnych. Ponieważ są to instalacje bezpieczeństwa pożarowego, powinny one podlegać szczególnemu nadzorowi i najwyższy już czas na wdrożenie odpowiednich procedur pozwalających na ocenę faktycznej skuteczności działania instalacji różnicowania ciśnienia.
Ocenie takiej służy weryfi kacja projektu pod kątem poprawnych założeń, zastosowania atestowanych urządzeń i spełnienia przepisów prawa budowlanego przeprowadzona przez doświadczonego, uprawnionego projektanta oraz rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Inną formę potwierdzenia słuszności koncepcji zapobiegania zadymieniu i sprawdzenia skuteczności rozwiązań stanowią symulacje komputerowe.
Ponieważ prawidłowo przeprowadzone symulacje mogą wykazać zalety i wady w funkcjonowaniu systemu różnicowania ciśnienia przy różnych zadanych parametrach środowiska, są one bardzo istotnym narzędziem weryfi kacji założeń technicznych. Każdorazowo jednak końcową weryfi kację zainstalowanego systemu należy przeprowadzić podczas prób odbiorczych prowadzonych w sposób pozwalający na ocenę jak najszerszego zakresu pracy instalacji.
Niestety do chwili obecnej nie ma w Polsce obligatoryjnych przepisów jasno opisujących procedurę odbiorczą dla instalacji różnicowania ciśnienia, która precyzowałaby zakres i sposób prowadzenia tego typu prób. W związku z powyższym jakość i zakres prób ustalany jest każdorazowo pomiędzy przedstawicielem straży pożarnej a wykonawcą instalacji, co nie zawsze pozwala na właściwą ocenę rzeczywistego stanu rzeczy. Pewną wskazówką jak należy prowadzić końcowe testy instalacji mogą być zalecenia zawarte w coraz powszechniej stosowanej przy projektowaniu normie PN-EN 12101-6. Wg rozdziału 12 cytowanej normy procedura odbiorcza obejmuje kontrolę (pięć prób odbiorczych) najważniejszych parametrów charakteryzujących instalację różnicowania ciśnienia tj.:
- wielkości różnicy ciśnień pomiędzy przestrzenią chronioną i pozostałą częścią budynku,
- prędkość przepływu powietrza w otwartych drzwiach na kondygnacji,
- siłę potrzebną do otwarcia drzwi,
- uruchomienie systemu. (...)

Rys. 1. Miejsca pomiaru różnicy ciśnienia pomiędzy chronioną przestrzenią klatki schodowej i pomieszczeniami przyległymi

Zalecenia wstępne (...)

Różnica ciśnień (...)

Prędkość przepływu powietrza (...)

Siła potrzebna do otwarcia drzwi (...)

Uruchamianie systemu (...)

Podsumowanie
Przedstawiona powyżej procedura, chociaż stanowi pewien zbiór zasad dotyczących sposobu prowadzenia prób odbiorczych, ma jednak jeszcze sporo niedoskonałości i nie uwzględnia kilku istotnych czynników wpływających na faktyczną skuteczność instalacji. Przykładowo brak jest w normie zaleceń odnośnie testów sprawdzających jak zachowuje się układ różnicowania ciśnienia podczas częstych zmian scenariusza napowietrzania pożarowego, polegających na otwieraniu i zamykaniu drzwi prowadzących do przestrzeni chronionej. Nie ma również odpowiedzi na pytanie: czy w krótkim czasie system jest w stanie przemiennie realizować scenariusz stabilizacji ciśnienia i przepływu w drzwiach otwartych? Tym czasem przy obecnie stosowanych układach regulacji częste zmiany scenariusza mogą prowadzić do oscylacji pracy wentylatora napowietrzającego i w konsekwencji „posypania się” całego systemu.
Co ważne, dla uzyskania pewności odnośnie właściwego wykonania i funkcjonowania systemów różnicowania ciśnienia, nie wystarczy przeprowadzić jednorazowych testów. Bardzo ważnym czynnikiem pozwalającym na kontrolę pracy instalacji jest możliwość konfrontowania wyników uzyskanych podczas prób odbiorczych z wynikami testów prowadzonych przez wykonawców instalacji na etapie jej końcowej regulacji (po zakończeniu prac montażowych). Procedura taka obowiązuje np. we Francji, gdzie projektant oraz wykonawca zobowiązani są do przeprowadzenia pomiarów wydajności wszystkich punktów nawiewnych i wyciągowych instalacji wentylacji pożarowej. Wyniki tych testów przekazywane są następnie straży pożarnej, której przedstawiciele wykonują własne pomiary w kilku losowo wybranych punktach instalacji i porównują uzyskane wyniki. Rozbieżność przekraczająca kilka procent może spowodować brak odbioru pożarowego testowanego obiektu.
Przeprowadzenie obszernych prób działania systemów wentylacji pożarowej niesie za sobą szereg korzyści dla wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego (o czym szerzej wspomniałem w poprzednim artykule) i daje dużą pewność spełnienia przez omawiane układy założeń projektowych. Oddzielną kwestią jest natomiast skuteczność systemów różnicowania ciśnienia podczas rzeczywistego zagrożenia pożarowego, kiedy układy napowietrzania muszą sobie poradzić z szeregiem sytuacji nieprzewidzianych w scenariuszu pożarowym. Czy istnieje metoda na wykonanie systemu adaptacyjnego, który może w znacznym stopniu zabezpieczyć budynek w nieprzewidywalnych sytuacjach i jednocześnie przejść przygotowane pod tym kontem próby odbiorowe? Na ten temat postaram się odpowiedzieć w kolejnym artykule.

AUTOR: Grzegorz KUBICKI
– Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa, Politechnika Warszawska