Podstawową rolą filtrów HEPA jest zapewnienie jałowości nawiewanego na salę operacyjną powietrza. Pod tym względem jest to kluczowy element instalacji klimatyzacyjnej w sali operacyjnej.

W zakresie wymagań dotyczących zapewnienia czystości pyłowej sal operacyjnych brak jest norm europejskich i polskich. Niniejsze opracowanie oparto m.in. na normie DIN 1946-4:2008- 12 [1]. Istnieje natomiast norma PN-EN ISO 14644-4 : 2006 [2] dotycząca ogólnie pomieszczeń czystych. Podane są tam wymagane badania odbiorcze instalacji z filtrami HEPA.

Odnośnie samej metodyki pomiarów to aktualnie obowiązuje norma PN-EN ISO 14644-3 :2005 [3] Obie wcześniej wymienione normy odwołują się m.in. do niej.

Wymagania odbiorcze

• Kontrola wstępna filtrów HEPA – filtr należy wyjąć z opakowań bezpośrednio przed montażem, aby zapobiec zanieczyszczeniu. Należy również dokładnie go obejrzeć w celu sprawdzenia ewentualnych uszkodzeń mechanicznych powstałych u producenta lub w trakcie transportu. Warto również sprawdzić dokumentację towarzyszącą filtrom – każdy egzemplarz musi posiadać fabryczny certyfikat potwierdzający przeprowadzenie testów wg normy PN-EN 1822:2009 [4]. Wymagana klasa filtrów: norma DIN 1946 w punkcie 6.6. określa klasę H13 jako wymaganą dla sal operacyjnych klasy I. Ponieważ zgodnie z normą PN-EN 1822:2009 tylko klasy H13 i H14 zaliczają się do grupy HEPA, niższych klas filtrów nie należy stosować na salach operacyjnych
• Badanie szczelności osadzenia oraz integralności filtrów HEPA po zainstalowaniu – metodyka badania opiera się na normie PN-EN ISO 14644-3. Norma dopuszcza dwie metody testu:
  • zliczanie cząstek z użyciem laserowego licznika cząstek,
  • metoda fotometryczna.

Norma DIN 1946 zaleca w punkcie 6.6 pomiar metodą zliczania ilości cząstek. Powyższe kontrole i pomiary są już obecnie w pewnym stopniu rozpoznane i stosowane w polskich szpitalach. Zakres ich stosowania to wszystkie pomieszczenia szpitalne wyposażone w filtry HEPA. Co do pozostałych, poniżej wymienionych wymogów, to możliwość ich przeniesienia na warunki polskie musi podlegać dalszym ocenom.

• Pomiar czasu powrotu do kontrolowanego poziomu zanieczyszczeń – metodyka pomiaru również na bazie normy PN-EN ISO 14644-3. Zakres stosowania to przed wszystkim sale operacyjne z turbulentnym przepływem powietrza (intensywność turbulencji ≥ 20%). Norma DIN 1946 określa wymagany poziom stężenia cząstek o średnicy ≥ 0,5 μm w powietrzu sal klasy Ib na 3500/m³ (co odpowiada klasie czystości ISO 5 wg PN-EN ISO 14644-1). Wymagany czas powrotu od 100 krotnego przekroczenia do poziomu wymaganego: 25 min.
• W zakresie nawiewów niskoturbulentnych (intensywność turbulencji od 5 do 20%):
  • pomiary ilości nawiewanego powietrza (poprzez pomiar prędkości przepływu w punktach 10 cm poniżej rozpraszaczy),
  • wizualizacja przepływu powietrza pod nawiewem: brak zawirowań, przepływu odwróconego itp.,
  • wizualizacja efektu ekranowania przestrzeni chronionej,
  • określenie intensywności turbulencji (poprzez pomiary prędkości przepływu w 17 punktach na wysokości 1,2 m nad podłogą w obszarze pod nawiewem – intensywność turbulencji: względne odchylenie standardowe; kryterium akceptacji : ≤ 20%).

Rys. 2. Walidacja – zadawanie aerozolu

Doświadczenia z praktyki

Badania szczelności osadzenia/integralności filtrów HEPA przedstawiają zdjęcia na rysunkach 2. i 3. Przeprowadza się je wg metody przedstawionej w normie PN-EN ISO 14644-3.

(...)

Korzyści dla inwestora z przeprowadzenia walidacji

(...)

Uwaga:

Badanie zainstalowanych filtrów (walidacja) wg normy PN-EN ISO 14644-3 nie ma na celu potwierdzenia klasy filtrów, lecz tylko potwierdzenie braku przecieków nie oczyszczonego powietrza (poprawność montażu, brak uszkodzeń itp.). Sprawdzana jest penetracja miejscowa na poziomie wynikającym z klasy filtru, ale nie umożliwia to potwierdzenia całkowitej skuteczności a zatem klasy. Dlatego tak ważny jest właściwy certyfikat producenta, gdyż tylko w warunkach laboratorium można wykonać poprawnie badanie filtrów na zgodność z normą PN-EN 1822:2009.

Ramy filtrów HEPA

(...)

Wymiana filtrów HEPA

Wymiana filtrów powinna nastąpić w przypadku, gdy:

• opór przepływu osiągnie wartość założoną w projekcie instalacji jako opór końcowy (zwykle dwukrotność oporu początkowego w warunkach danej instalacji; nie mylić z oporem początkowym podawanym przez producenta filtru – filtry zwykle pracują przy innym niż nominalny strumieniu objętości),
• coroczna walidacja da wynik ujemny (zgodnie z Rozporządzeniem Min. Zdrowia z dn. 26 czerwca 2012 r. [6] Instalacja wentylacyjno-klimatyzacyjna w szpitalach powinna podlegać przeglądowi nie rzadziej niż co 12 miesięcy),
• występują wydarzenia nadzwyczajne, take jak zawilgocenie filtrów, dłuższe przerwy w pracy instalacji.

Mgr inż. Zbigniew WIRSKI
EUFILTER sc.
Członek KT 161 ds. Jakości Powietrza Wnętrz przy PKN

Więcej na ten temat przeczytają Państwo w Chłodnictwie i Klimatyzacji nr 03/2014