Omawiając kwestie bezpieczeństwa pożarowego budynku, sposobów projektowania, wykonania i nadzoru nad stanem instalacji wentylacji pożarowej, wszyscy uczestnicy tego procesu zgadają się, że systemy te muszą być pewne, niezawodne i dopasowane do charakteru obiektu, w którym mają znaleźć zastosowanie.

Dzieje się tak jedynie do czasu, kiedy zaczyna się właściwa realizacja projektu. W tym momencie nie rzadko stanowcze początkowe stanowisko ulega gwałtownej liberalizacji, dzięki czemu przyjmowane są tylko rozwiązania, które gwarantują najwyższy komfort finansowy inwestora, często kosztem pogorszenia jakości systemu wentylacji pożarowej. Na pewną pozytywną zmianę opisanej sytuacji może mieć wpływ ogólna poprawa jakości i skuteczności dostępnych na rynku urządzeń i zestawów urządzeń służących różnicowaniu ciśnienia. Poprawa ta jest m.in. skutkiem silnej konkurencji na rynku, która po wielu latach dopuszczeń jednostkowych i innych działań „partyzanckich” doprowadziła wreszcie do praktycznej realizacji wymogu stosowania rozwiązań o skuteczności potwierdzonej w procesie certyfikacji.

Wymóg stosowania certyfikacji

Dla zapewnienia przynajmniej minimalnego, ale realnego poziomu bezpieczeństwa wprowadzony został coraz szerszy wymóg certyfikacji wyrobów stosowanych w ochronie przeciwpożarowej. Wymóg ten jest reprezentowany w krajowych przepisach techniczno-budowlanych (m.in. Ustawa o wyrobach budowlanych, Ustawa prawo budowlane; Ustawa o ochronie przeciwpożarowej wraz z aktami wykonawczymi w formie rozporządzeń) oraz w rozporządzeniach UE (m.in. nr 305/2011). Certyfikatu może zażądać również inwestor, projektant lub rzeczoznawca, a wpis o jego koniczności może być jednym z punktów zapisów kontraktowych lub programów funkcjonalno–użytkowych przy przetargach.

Rys. 1. Elementy systemu różnicowania ciśnienia podlegające obowiązkowi certyfikacji

Jakie elementy podlegają procesowi certyfikacji?

Odpowiedź na to pytanie daje analiza cytowanych powyżej przepisów. Np. zgodnie z art. 7.1 Ustawy o ochronie przeciwpożarowej: „Wyroby służące zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, wprowadzane do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej oraz wykorzystywane przez te jednostki do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do prowadzenia działań ratowniczych, a także wyroby stanowiące podręczny sprzęt gaśniczy mogą być stosowane wyłącznie po uprzednim uzyskaniu dopuszczenia do użytkowania na zgodność z wymaganiami przepisów zwartymi w rozporządzeniach [2] oraz [3].”

Podobnie o konieczności potwierdzenia skuteczności przyjmowanych rozwiązań i elementów sytemu bezpieczeństwa pożarowego mówi Mandat 109 Komisji Europejskiej, w którym wymienione są „Wyroby służące do wykrywania i sygnalizacji pożaru, stałe urządzenia gaśnicze i ich podzespoły, wyroby służące do kontroli rozprzestrzeniania ognia i dymu oraz tłumienia wybuchu”. Czyli m.in. urządzenia objęte systemem oceny zgodności, w tym centrale oraz tablice sterownicze uruchamiające i zasilające wentylatory oddymiające i napowietrzające.

Inaczej mówiąc, badaniu podlegać powinny wszystkie elementy systemów wentylacji pożarowej oraz zestawy urządzeń służące ochronie przeciwpożarowej. Dla systemów różnicowania ciśnienia są to:

• przeciwpożarowe klapy odcinające (wentylacji bytowej i pożarowej),
• elementy wykonawcze klap – siłowniki (konieczność uzyskiwania Świadectwa Dopuszczenia na siłowniki potwierdzonego przez KGSP),
• wentylatory oddymiające, przetłaczające i napowietrzania pożarowego,
• klapy nadmiarowo-różnicowe,
• zestawy urządzeń do różnicowania ciśnienia w systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła,
• przewody wentylacji oddymiającej (Koniecznie należy również pamiętać o dokumentach dopuszczających do stosowania w systemach ochrony przeciwpożarowej dla okablowania i źródeł zasilania, zarówno nisko- jak i wysokoprądowych – w tym również rozdzielni i centrali zasilających, czyli elementów, bez których nie będzie możliwa realizacja żadnego scenariusza pożarowego),
• systemy i układy elektroniczne sterowania systemami usuwania dymu i ciepła oraz napowietrzania pożarowego,
• okablowanie i źródła zasilania.

Ze względu na konieczność regularnego testowania urządzeń, już w fazie projektu należy przewidzieć system sterowania, który nie tylko umożliwia wizualizację stanu urządzenia, ale również łatwe i skuteczne (z opcją testów automatycznych) testowanie jego sprawności.

Jaki jest cel przeprowadzenia procesu certyfikacji?

Generalnie proces certyfikacji ma do spełnienia dwa zasadnicze cele: po pierwsze spełnia się w ten sposób obligatoryjne wymagania wymienionych powyżej przepisów, po drugie rzetelnie prowadzone badania, nadzorowane przez niezależną akredytowaną lub notyfikowaną jednostkę badawczą powinny potwierdzać praktyczną skuteczność badanych elementów systemów wentylacji pożarowej. Ponadto dzięki nadzorowi niezależnej zewnętrznej jednostki możliwa jest kontrola nad jakością i procesem wytwarzania wyrobu, co zwiększa prawdopodobieństwo prawidłowego funkcjonowania całego systemu w warunkach pożaru. Odróżnia to certyfikat od np. aprobaty technicznej, która wprawdzie określa podstawowe właściwości użytkowe, ale nie pozwala na wprowadzenie produktu do obrotu. Dzieje się tak, ponieważ przy badaniach na potrzeby aprobaty nie uwzględnia się powtarzalności wykonania produktu w procesie produkcji, co oznacza, że nie można stwierdzić czy inny wyrób (np. klapa lub wentylator) wykonany w danej firmie będzie posiadał takie same cechy jak element przebadany (np. na skutek wprowadzonej w międzyczasie zmiany technologii). Proces certyfikacji polega na wskazaniu, że ściśle zdefiniowany wyrób lub proces jego wytwarzania są zgodne z wymogami zawartymi w dokumencie odniesienia. Dokument odniesienia powinien określać, jaki jest zakres stosowania przedmiotu certyfikacji oraz wynikający z niego zakres badań, system oceny zgodności, a także zadania dla jednostki certyfikującej. Dokumentem odniesienia może być norma wyrobu, jeżeli zawiera wymienione wcześniej elementy lub aprobata techniczna, czyli pozytywna jednostkowa ocena techniczna wyrobu dla konkretnych zastosowań (określona dla zidentyfikowanego wyrobu i konkretnego producenta). Co ważne certyfikat nie jest wydawany automatycznie, ale wnioskować o niego musi producent wprowadzający swój wyrób do obrotu.

Co sprawdzają procedury badawcze?

(...)

LITERATURA:

[1] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych czynności wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kontroli dopuszczenia wyrobów, opłat pobieranych przez jednostkę uprawnioną oraz sposobu ustalania wysokości opłat za te czynność (DzU z 2007 r., nr 143 poz. 1001).
[2] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (DzU z 2007r., nr 143W z. 10021).
[3] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (DzU z 2010 r., nr 85 poz. 553).
[4] Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów.
[5] Dariusz ZGORZELSKI: Certyfikat, aprobata, norma, a zmiany związane z Rozporządzeniem (CPR) nr 305/2011 – Co, gdzie i kiedy? Materiały konferencyjne Akademia Wentylacji Pożarowej. Gdańsk, 2013.

dr inż. Grzegorz KUBICKI
Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa,
Politechnika Warszawska

Więcej na ten temat przeczytają Państwo w Chłodnictwie i Klimatyzacji nr 05/2014