Traktaty międzynarodowe dotyczące ochrony warstwy ozonowej, tj. Konwencja wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej i Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową nie zobowiązują swoich sygnatariuszy do wprowadzania opłat ekologicznych. Do nakładania takich opłat nie zobowiązują również państw członkowskich regulacje Unii Europejskiej. Opłaty mogą być jednak wprowadzane w prawie krajowym i Polska należy do krajów, w których funkcjonują trzy grupy opłat za substancje zubożające warstwę ozonową i dotyczą one:
● wprowadzenia po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
● emisji do atmosfery,
● składowania odpadów. 

Opłaty za wprowadzenie po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
     Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (Dz. U. Nr 121, poz. 1263 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą ozonową, podmiot wprowadzający po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
1) wodorochlorofluorowęglowodory (HCFC), z wyjątkiem wykorzystywanych do produkcji innych substancji,
2) chlorofluorowęglowodory (CFC), z wyjątkiem wykorzystywanych do produkcji leków,
3) bromometan, z wyjątkiem zastosowań kwarantannowych i przedwysyłkowych – zarówno nowe, odzyskane, jak i po regeneracji, obowiązany jest do ponoszenia z tego tytułu opłaty za substancje kontrolowane.

     Należy zauważyć, że ustawa nie nakłada obowiązku do ponoszenia opłat za wszystkie substancje zubożające warstwę ozonową, ponieważ z wyjątkiem substancji HCFC, dla pozostałych obowiązuje państwa rozwinięte, w tym państwa członkowskie Unii Europejskiej zakaz obrotu i stosowania, z wyjątkami.
     Praktycznie, obecnie w ramach Unii Europejskiej można w ramach limitów dokonywać obrotu tylko substancjami HCFC, z których nowe substancje mogą być stosowane do napełniania niektórych istniejących urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych do dnia 31 grudnia 2009 r. oraz do celów wyjątkowych. Należy do nich np. zastosowanie substancji HCFC do produkcji innych substancji chemicznych, do celów laboratoryjnych i jako czynników ułatwiających niektóre procesy chemiczne.
     Substancje pochodzące z odzysku i regeneracji mogą być stosowane do tych samych celów do 31 grudnia 2014 r. Wynika stąd, że substancje HCFC mogą być wprowadzane po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do 31 grudnia 2014 r., a tylko w niektórych sytuacjach wyjątkowych po tym terminie.
     Substancje CFC stosowane są jeszcze w Polsce w wojsku w sytuacjach uznanych za wyjątkowe i praktycznie nie są wprowadzane do obrotu. Również w sytuacjach wyjątkowych stosowany jest w Polsce bromometan, jako pestycyd, czyli substancja służąca do niszczenia niepożądanych organizmów roślinnych i zwierzęcych. W przypadku bromometanu opłaty za wprowadzenie do obrotu dotyczą jednak tylko zastosowań krytycznych, na które Polska uzyskuje jeszcze pozwolenie Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową oraz Komisji Europejskiej. Bromometan stosowany do celów kwarantannowych i przed wysyłką towarów za granicę nie jest limitowany i nie podlega opłatom.

     Analizując zagadnienie opłat trzeba również stwierdzić, że ustawa ozonowa nie definiuje pojęcia „wprowadzenia do obrotu”, dlatego też, w celu właściwego zrozumienia sytemu opłat, trzeba skorzystać z definicji zawartej w art. 1 rozporządzenia (WE) nr 2037/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową, które obowiązuje bezpośrednio wszystkie państwa członkowskie. Z definicji wynika, że „wprowadzenie do obrotu” oznacza dostarczanie lub udostępnianie osobom trzecim, za opłatą lub nieodpłatnie, substancji kontrolowanych lub produktów zawierających substancje kontrolowane objęte wymienionym rozporządzeniem.
     Rozporządzenie (WE) nr 2037/2000 nie zastrzega jednak, że „wprowadzanie do obrotu”, ma miejsce tylko wtedy, kiedy dostarczenie lub udostępnienie substancji kontrolowanych osobom trzecim, zachodzi po raz pierwszy. Oznacza to, że ta definicja za „wprowadzanie do obrotu” uznaje każde dostarczenie lub udostępnienie substancji kontrolowanych. Takie znaczenie jest istotne dla realizacji zaleceń, które wynikają z rozporządzenia (WE) nr 2037/2000, ale trzeba pamiętać, że definicja „wprowadzania do obrotu” może być różna w innych regulacjach UE lub regulacjach krajowych.
     Art. 18 ustawy ozonowej stanowi jednak, że do ponoszenia opłat obowiązany jest podmiot wprowadzający po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wynika stąd, że dotyczy to dostarczenia lub udostępnienia substancji kontrolowanych osobom trzecim, ale po raz pierwszy. Kolejne przekazywanie substancji kontrolowanych na terenie Polski nie podlega zatem opłatom, ale powinno być rozumiane jako wprowadzanie do obrotu, co jest istotne dla realizacji zaleceń rozporządzenia (WE) nr 2037/2000.

Przypadki ponoszenia opłat za wprowadzenie do obrotu
     Analiza podstaw prawnych oraz innych okoliczności związanych z wprowadzeniem do obrotu wskazuje, że do ponoszenia opłat za wprowadzenie po raz pierwszy do obrotu powinny być zobowiązane poniżej wymienione podmioty.
     (1) Podmiot wykonujący działalność gospodarczą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, nabywający substancje kontrolowane od podmiotu niewykonującego działalności gospodarczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zbywający je odpłatnie lub nieodpłatnie innemu podmiotowi wykonującemu działalność gospodarczą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej lub osobie fizycznej zamieszkałej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Opłata dotyczy tylko zbywania wymienionych substancji kontrolowanych w pojemnikach do transportowania lub przechowywania od dnia 5 lutego 2005 r., tj. od dnia wejścia w życie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości stawki opłaty za substancje kontrolowane (Dz. U. Nr 13 poz. 107).
     (2) Podmiot wykonujący działalność gospodarczą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, nabywający substancje kontrolowane od podmiotu niewykonującego działalności gospodarczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zbywający je odpłatnie lub nieodpłatnie innemu podmiotowi krajowemu lub osobie fizycznej w formie bezpośredniej usługi, począwszy od dnia 5 lutego 2005 r.
     Dotyczy to, np. w przypadku substancji HCFC – obsługi technicznej istniejących urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła lub w przypadku bromometanu – odkażania gleby lub produktów w przyznanych Polsce zastosowaniach krytycznych.

Tryb wnoszenia opłat za wprowadzenie do obrotu
     Zgodnie z art. 20 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową podmiot wprowadzający po raz pierwszy do obrotu substancje kontrolowane jest obowiązany do składania marszałkowi województwa, właściwemu ze względu na siedzibę albo miejsce zamieszkania tego podmiotu, rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty za substancje kontrolowane w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy ta opłata. Również do dnia 31 marca opłata powinna być wniesiona na odrębny rachunek bankowy właściwego urzędu marszałkowskiego.
     Sprawozdania o wysokości należnej opłaty sporządza się na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty za substancje kontrolowane (Dz. U. Nr 17, poz. 157). Rozporządzenie zawiera wzór tabeli, którą należy wypełnić podając dane identyfikacyjne firmy, nazwę substancji wprowadzanej po raz pierwszy do obrotu, nazwę i adres dostawcy, ilość substancji, stawkę opłaty oraz wysokość należnej opłaty.
     Wysokość stawek opłat za poszczególne substancje wprowadzane po raz pierwszy do obrotu określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości stawki opłaty za substancje kontrolowane (Dz. U. Nr 13, poz. 107). Na przykład wysokość stawki dla substancji HCFC(R)-22 wynosi 5,5 zł za kg, a wysokość stawki dla innych substancji HCFC jest obliczona w stosunku do R-22 z uwzględnieniem potencjału niszczenia ozonu przez daną substancję.
     Jeżeli podmiot nie wniósł odpowiedniej opłaty za wprowadzenie po raz pierwszy do obrotu substancji kontrolowanych lub wpłacił ją w wysokości niższej od należnej, marszałek województwa ustala, w drodze decyzji, dodatkową opłatę za substancje kontrolowane w wysokości odpowiadającej 50% niewpłaconej kwoty z tytułu opłaty za substancje kontrolowane (art. 22). Takie dodatkowe opłaty należy wnosić w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja ustalająca wysokość opłat stała się ostateczna.

     Pomoc finansowa na zarządzanie substancjami zubożającymi warstwę ozonową
     Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 września 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu i kryteriów gospodarowania środkami pochodzącymi z opłat za substancje kontrolowane (Dz. U. Nr 2000, poz. 1657) stanowi, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej może przekazywać środki na zadania dotyczące substancji kontrolowanych i realizowane przez gminy i podmioty związane:
1) ze zbiórką odpadów zawierających substancje kontrolowane,
2) z odzyskiwaniem substancji kontrolowanych,
3) z gromadzeniem substancji kontrolowanych,
4) z unieszkodliwianiem substancji kontrolowanych.

     Dofinansowanie w formie pożyczki lub dotacji ma charakter pomocy de minimis i jego wysokość (100 tys. euro brutto) została określona na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001). Rozporządzenie to zostało jednak zastąpione przez rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. WE L 379 z 28.12.2006). Zgodnie z art. 2 ust. 2 nowego rozporządzenia ogólna kwota pomocy de minimis przyznana dowolnemu podmiotowi gospodarczemu została podwyższona do 200 000 euro brutto w dowolnie ustalonym okresie trzech lat kalendarzowych, zamiast 100 000 euro brutto w zastąpionym rozporządzeniu.
     W związku z powyższym prowadzone jest postępowanie w celu zmiany rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 września 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu i kryteriów gospodarowania, umożliwiającej pozyskiwanie zwiększonej kwoty.

Opłaty za emisję do atmosfery substancji kontrolowanych
     Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) za wprowadzanie gazów do powietrza należy ponosić opłatę, zależną od ilości i rodzajów gazów (art. 273 i 274).
     W trakcie używania substancji zubożających warstwę ozonową może następować ich uwalnianie do atmosfery. Może mieć to miejsce np.: w trakcie przetaczania substancji do różnych pojemników, podczas obsługi urządzeń oraz w wyniku nieszczelności w trakcie ich funkcjonowania. Opłaty powinny zatem ponosić podmioty, których działalność powoduje emisję do atmosfery substancji, dla których określono jednostkowe stawki opłat i mogą to być np.:
● podmioty dokonujące obrotu,
● serwisanci lub
● podmioty wykorzystujące urządzenia zawierające te substancje.

Zasady wnoszenia opłat
     Wielkość opłaty oblicza się we własnymzakresie przez pomnożenie wielkości emisji przez jednostkową stawkę opłaty. Wielkość emisji ustala się w przypadku substancji zubożających warstwę ozonową na podstawie bilansowania, ponieważ jest to na ogół tzw. emisja niezorganizowana.
     Podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza oraz przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane, wykorzystane do ustalenia wysokości opłat oraz wysokość tych opłat.
     Zgodnie z art. 288 ustawy – Prawo ochrony środowiska, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie przedłożył wykazu zawierającego informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat – marszałek województwa wymierza opłatę, w drodze decyzji na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
     Opłatę ustala się według jednostkowych stawek opłat obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce (art. 285). W 2006 r. obowiązywały stawki opłat wg rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 260, poz. 2176) i dla niektórych substancji kontrolowanych były następujące:
● CFCs – 149,39 zł/kg,
● HCFCs – 3,00 zł/kg.

     W 2007 r. obowiązywały stawki opłat wg obwieszczenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2006 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2007 (M.P. Nr 71, poz. 714).
● CFCs – 152,53 zł/kg,
● HCFCs – 3,06 zł/kg.

     Stawki opłat na rok 2008 określone zostały w obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 20 września 2007 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2008 (M.P. Nr 68, poz. 754).
● CFCs – 154,06 zł/kg,
● HCFCs – 3,09 zł/kg.

     Jednostkowe stawki opłat wykorzystuje się do obliczenia wysokości opłaty i dane te przedkłada się marszałkowi województwa w formie wykazu zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat i sposobu przedstawiania tych informacji o danych (Dz. U. Nr 252, poz. 2128). Nie wnosi się jednak opłat, kiedy półroczna wysokość wnoszona na rachunek urzędu marszałkowskiego nie przekracza 400 zł.

Opłaty za składowanie substancji kontrolowanych
     Zgodnie z rozporządzeniem Ministra środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) substancje zubożające warstwę ozonową, jako odpady, zostały zaklasyfikowane do odpadów niebezpiecznych. Z kolei art. 10 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. zakazuje składowania urządzeń klimatyzacyjnych, chłodniczych, gaśniczych, zawierających rozpuszczalniki lub odpadów wytworzonych w trakcie demontażu różnych urządzeń i zawierających substancje kontrolowane. Podmiot prowadzący składowisko odpadów jest obowiązany odmówić przyjęcia na składowisko tych odpadów.
     W przypadku składowania odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym podmiot korzystający ze środowiska ponosi podwyższone opłaty w wysokości 0,1 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania. W odniesieniu do 2007 roku jednostkowe stawki opłat określone zostały w obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 4 października 2006 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2007 (Monitor Polski Nr 71, poz. 2340). Nowe jednostkowe stawki opłat na 2008 r. znajdują się natomiast w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 106, poz. 723). 

wydanie 12/2007 

CZYTAJ CAŁOŚĆ, ZAMÓW PRENUMERATĘ:

TRADYCYJNĄ                         E-WYDANIE