Wdrożenie I etapu Dyrektywy ErP zakończyło się z dniem 01.01.2013 roku. Jakie zmiany przyniosło wdrożenie? Które urządzenia wentylacyjne podlegają nowym przepisom? Czy w istniejących instalacjach należy wymienić urządzenia energetycznie nieefektywne? Czy Dyrektywa ErP obowiązuje na całym świecie? Jak rozpoznać urządzenia spełniające aktualne wymogi prawne?

W niniejszym artykule, postaram się przybliżyć podstawowe zagadnienia związane z realizacją aktualnych rozporządzeń europejskich w sprawie ekoprojektu oraz odpowiedzieć na powyższe pytania, które często mogą mieć wpływ na naszą pracę i podjęte działania.

Co to jest Dyrektywa ErP?

Dyrektywa ErP to ogólnie przyjęta nazwa Dyrektywy UE 2009/125/WE, zastępującej Dyrektywę EuP 2005/32/WE, która ustanawiała ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię. Dyrektywa ErP nadal często jest nazywana Dyrektywą EuP zatem warto wyjaśnić iż:

•  EuP (ang. energy-using products) oznacza produkty wykorzystujące energię pierwotną;

•  ErP (ang. energy-related products) oznacza produkty związane  z energią, jest więc pojęciem szerszym, a sama Dyrektywa ma znacznie rozleglejsze pole działania.

Co w rozumieniu Dyrektywy oznacza pojęcie „produkt związany z energią”?

Pojęcie „produktu związanego z energią” w rozumieniu Dyrektywy ErP oznacza każdy towar mający wpływ na zużycie energii podczas jego używania, który jest wprowadzany do obrotu lub użytkowania i zawiera części mające zostać włączone do produktów związanych z energią objętych omawianą dyrektywą, które są wprowadzane do obrotu lub użytkowania jako osobne części dla użytkowników końcowych, a których ekologiczność może być oceniana osobno.

Przez ekologiczność danego produktu rozumiane są wyniki zarządzania przez producenta aspektami środowiskowymi produktu, znajdujące odzwierciedlenie w dokumentacji technicznej.

Czym jest ekoprojekt?

Ekoprojekt produktów, czyli projektowanie zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, jest podstawowym czynnikiem strategii Wspólnoty dotyczącej zintegrowanej polityki produktowej.

W 2009 r. całkowita produkcja energii pierwotnej w UE-27 wyniosła 812,2 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej. Była to kontynuacja ogólnie zniżkowej tendencji w produkcji UE-27, związanej z wyczerpywaniem się surowców i/lub stwierdzeniem przez producentów nieopłacalności eksploatowania ograniczonych zasobów.

W 2009 roku ponad połowa energii w UE pochodziła z krajów zewnętrznych. Duża część tej energii dostarczana była z Rosji, której spory z krajami tranzytowymi groziły przerwaniem dostaw. Oczywistym więc celem Unii stało się ograniczenie zależności od energii importowanej, a co za tym idzie podniesienie bezpieczeństwa dostaw i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.

Produkty związane z energią mają duży udział w zużywaniu zasobów naturalnych i energii we Wspólnocie. Wywierają one również poważny wpływ na środowisko. Zaobserwowano jednak, że jest on zróżnicowany dla produktów o tej samej funkcjonalności i zbliżonej cenie. Oznacza to, że redukcja negatywnych oddziaływań na środowisko przy zachowaniu danej funkcjonalności produktów jest możliwa, bez znacznego wzrostu kosztów.

Zmiany w produktach muszą być jednak dokonywane na podstawie szczegółowej analizy technicznej, ekonomicznej i środowiskowej, wdrażane zaś już na etapie projektu. Metoda ustalania poziomu wymogów musi być elastyczna, aby ułatwić wdrażanie produktów i zagwarantować poprawę ich własności w zakresie ochrony środowiska.

Ekoprojekt oznacza zatem uwzględnienie aspektów środowiskowych przy projektowaniu produktu, celem poprawy ekologiczności produktów wykorzystujących energię podczas całego cyklu ich życia.

Kogo dotyczy i kto jest objęty Dyrektywą ErP?

Dyrektywa dotyczy każdego, kto wprowadza na rynek produkty związane z energią lub komponenty tych produktów, a dla których środek wykonawczy istnieje lub jest planowany.

Sama dyrektywa nie ma bezpośredniego wpływu na producentów i importerów, ponieważ szczegółowe wymagania są zawarte wyłącznie w ramach środków wykonawczych. Jednakże określa ogólne ramy obowiązków dla producentów i importerów w odniesieniu do wszystkich przedmiotowych grup produktów.

Jakie założenia i cele ma spełnić Dyrektywa ErP?

Celem Wspólnoty jest poprawa ekologiczności wyrobów, bez nadmiernych kosztów. Ujednolicenie kryteriów wprowadzania produktów na rynek ma skutkować zapewnieniem swobodnego przepływu towarów na terenie państw członkowskich UE, z uwzględnieniem zasad uczciwej konkurencji i handlu międzynarodowego.

Dyrektywa dotyczy zintegrowanej polityki produktu (ang. Integrated Product Policy – IPP), która ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko w ciągu całego cyklu życia produktu. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której poprawa ekologiczności w odniesieniu do konkretnego środowiska wywoływać będzie negatywne skutki w innych miejscach. Dyrektywa w sprawie ekoprojektu w szczególności ma na celu zwiększenie efektywności energetycznej produktów związanych z energią i harmonizacji wymogów dla takich produktów w odniesieniu do europejskiego rynku wewnętrznego.

Legislacja ta zezwala na dwa rozwiązania alternatywne dla osiągnięcia celów: obowiązkowe środki wykonawcze lub samoregulacja przez przemysł. Środki wykonawcze oznaczają środki przyjmowane na podstawie dyrektywy, ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu w odniesieniu do zdefiniowanych produktów lub ich aspektów środowiskowych. Przez samoregulację rozumiane są dobrowolne umowy lub inne środki, przedstawiane jako alternatywa dla środków wykonawczych, będące w zgodzie ze wszystkimi postanowieniami Traktatu (a zwłaszcza z zasadami ryku wewnętrznego i konkurencji), a także ze zobowiązaniami międzynarodowymi Wspólnoty. Inicjatywy samoregulacji muszą być otwarte na udział podmiotów z krajów trzecich, zarówno w fazie przygotowawczej jak i w fazie realizacji. Muszą one przynieść wartość dodaną (w stosunku do sytuacji bieżącej), przekładając się na poprawę ekologiczności danego produktu. Inicjatywy samoregulacji muszą być zgodne z celami strategicznymi dyrektywy, a zwłaszcza z podejściem zintegrowanym, jak również z wymiarem ekonomicznym i społecznym zrównoważonego rozwoju. Należy uwzględnić interesy w zakresie ochrony konsumentów – mianowicie zdrowie, jakość życia i interesy ekonomiczne.

Dyrektywa jest częścią docelowego projektu 20-20-20, zgodnie z którym do 2020 roku należy zredukować zużycie energii o 20%, a udział energii odnawialnej w zużyciu zwiększyć o 20%. Docelowo wprowadzane środki wykonawcze obejmą produkty spełniające poniższe warunki:

• · osiągające znaczącą wysokość sprzedaży w UE (orientacyjnie więcej niż 200 000 szt. w ciągu roku),

• · mające znaczący wpływ na środowisko naturalne w UE, biorąc pod uwagę ilości wprowadzane na rynek,

• · posiadające duży potencjał w zakresie poprawy oddziaływania na środowisko.

Rys. 1. Przykładowe wentylatory, które muszą spełniać odpowiednie wymagania Dyrektywy 2009/125/WE do 01.01.2013 i 01.01.2015

Rys. 2. Przykładowe produkty finalne

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 640/2009 z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie wykonania Dyrektywy 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla silników elektrycznych, już przyniosło odczuwalne zmiany w naszej gospodarce. Od 16 czerwca 2011 r. silniki konwencjonalne muszą spełniać wymogi co najmniej klasy sprawności IE2 (tabela 1). Silniki konwencjonalne o klasie sprawności niższej niż wymieniona, nie mogą być wprowadzane do obrotu handlowego na terytorium Europy.

Pierwszy etap realizacji Dyrektywy 2009/125/WE, którego wdrażanie zakończyło się 01.01.2013 r., polegał na wprowadzaniu do obrotu wentylatorów o docelowej sprawności energetycznej zawartej w ściśle określonych granicach. Dotyczy to wentylatorów o poborze mocy od 125 W do 500 kW.

Do 01.01.2015 r. będzie wdrażany drugi etap, w którym wartości graniczne docelowych sprawności zostaną jeszcze podwyższone.

Dlaczego wybrano właśnie taki zakres mocy wentylatorów?

Jak podaje Rozporządzenie Komisji (UE) nr 327/2011 z dnia 30 marca 2011 r., wentylatory napędzane silnikiem elektrycznym o poborze mocy od 125 W do 500 kW stanowią ważny element różnych produktów przeznaczonych do obróbki gazu. W roku wydania w/w rozporządzenia łączna wielkość zużycia energii elektrycznej przez wentylatory napędzane silnikiem elektrycznym o poborze mocy od 125 W do 500 kW wynosiła 344 TWh rocznie. Obliczono, że przy zachowaniu ówczesnych tendencji na rynku unijnym, do 2020 r. osiągnie ona poziom 560 TWh.

Ustalono również, że optymalizacja konstrukcji technicznej wpłynie na zmniejszenie wielkości zużycia prognozowanego na rok 2020 o około 34 TWh rocznie, tym samym redukując emisję CO2 o 16 Mt. Uznano więc, że wentylatory o poborze mocy od 125 W do 500 kW stanowią produkt, w odniesieniu do którego należy określić wymogi w zakresie ekoprojektu.

Wentylatory w rozumieniu Dyrektywy są to produkty, które będą montowane w produktach końcowych lub można je montować jako produkty samodzielne (rys. 1.). Dyrektywie nie podlegają produkty finalne, nazywane również wentylatorami, takie jak wentylatory dachowe, kanałowe, w obudowie izolowanej (rys. 2.).W przypadku tych produktów, w chwili obecnej nie istnieją formalne wymagania. Należy traktować je jako produkty należące do grupy 6 „klimatyzacja i wentylacja”, razem z centralami wentylacyjnymi.

W przyszłości owe produkty finalne zostaną objęte osobną dyrektywą wykonawczą. Jednak znajdujące się w nich zespoły silnik-wirnik muszą już teraz odpowiadać istniejącym ograniczeniom, zawartym w rozporządzeniu wykonawczym dla wentylatorów (2011/327/WE).

Czy są wyjątki, które nie podlegają Rozporządzeniu 327/2011?

Rozporządzenie nie ma zastosowania do wentylatorów, które są:

• przeznaczone specjalnie do stosowania w przestrzeniach zagrożonych wybuchem zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie 94/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady,

• przeznaczone wyłącznie do zastosowań awaryjnych, do pracy krótkotrwałej, z zastrzeżeniem  wymagań bezpieczeństwa pożarowego określonych w dyrektywie Rady 89/106/WE,

• przeznaczone specjalnie do pracy:

–  w warunkach temperatury roboczej przetłaczanego gazu powyżej 100°C,

–  w warunkach roboczej temperatury otoczenia silnika napędowego znajdującego się poza strumieniem gazu powyżej 65°C,

–  przy średniorocznej temperaturze przetłaczanego gazu lub roboczej temperaturze otoczenia silnika napędowego znajdującego się poza strumieniem gazu poniżej -40°C,

–  przy napięciu zasilania >1000 V dla zasilania przemiennoprądowego lub >1500V dla zasilania stałoprądowego,

–  w warunkach narażenia na czynniki toksyczne, silnie żrące lub łatwopalne lub w warunkach narażenia na substancje ścierne,

• wprowadzone do obrotu przed dniem 1 stycznia 2015 r. jako zamienniki takich samych  wentylatorów, stanowiących elementy produktów wprowadzonych do obrotu przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Jak można poznać produkty spełniające wymagania obowiązujących środków wykonawczych związanych z Dyrektywą ErP? (…)

Dokumentacja wyrobu przeznaczonego do użytku zewnętrznego, a podlegającego dyrektywie musi składać się co najmniej z: (…)

Czy w istniejących już instalacjach należy wymienić urządzenia? (…)

Czy dyrektywa ErP obowiązuje na całym świecie? (…)

Czy Dyrektywa ErP przyniesie również jakieś korzyści użytkownikowi końcowemu? (…)

LITERATURA

[1] Rosenberg Klima Polska sp. z o.o. – materiały edukacyjne.

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią.

[3] Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię oraz zmieniająca dyrektywę Rady 92/42/EWG, oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 96/57/WE i 2000/55/WE.

[4] Rozporządzenie Komisji (UE) nr 327/2011 z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla wentylatorów napędzanych silnikiem elektrycznym o poborze mocy od 125 W do 500 kW (tekst mający znaczenie dla EOG).

[5] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 640/2009 z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie wykonania dyrektywy 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla silników elektrycznych (tekst mający znaczenie dla EOG).

[6] europa.eu – streszczenia prawodawstwa UE.

[7] epp.eurostat.ec.europa.eu – produkcja i import energii – główne ustalenia statystyczne.

[8] http://www.eup-network.de – serwis internetowy dotyczący Dyrektywy Ekoprojektu prowadzony przez OKOPOL Institut für Ökologie und Politik GmbH.

[9] http://www.zb.itb.pl – serwis internetowy Instytutu Techniki Budowlanej „Zrównoważone Budownictwo”.

[10] http://www.mg.gov.pl – serwis internetowy Ministerstwa Gospodarki.