Analiza ekonomiczna jest metodą badania procesów gospodarczych. Polega na wykrywaniu związków przyczynowych między różnymi procesami gospodarczymi oraz identyfikacji przyczyn zmian zachodzących w gospodarce.

Przedmiotem analizy ekonomicznej mogą być zjawiska i procesy występujące w gospodarce narodowej (analiza makroekonomiczna) oraz w przedsiębiorstwach (analiza mikroekonomiczna). Elementami analizy ekonomicznej jest analiza finansowa opierająca się na badaniu kondycji finansowej i analiza techniczno–ekonomiczna polegająca na ocenie poszczególnych obszarów działalności firmy.

Specyficznym rodzajem analizy ekonomicznej jest analiza kosztów według metodyki TCO (ang.: Total Cost of Ownership: Całkowite Koszty Posiadania), najczęściej stosowana dla przedsięwzięć w dziedzinie informatyki. Analiza TCO daje możliwość bardzo dokładnej analizy kosztowej dla różnych decyzji inwestycyjnych. Model TCO szczególną uwagę zwraca na koszty bezpośrednie, które zwykle są jasno określone w dokumentacji finansowej oraz na koszty pośrednie. Koszty pośrednie często są niewykazane w środkach finansowych firmy i to one sprawdzają efektywność rozwiązań inwestycyjnych. Reasumując, analiza TCO służy nie tylko redukcji całkowitych kosztów związanych z posiadaniem zasobów, ale także do analizy różnic między wariantami przedsięwzięć inwestycyjnych.

Technologia oświetleniowa

Oświetlenie pomieszczeń chłodni i mroźni jest zagadnieniem złożonym, wymagającym dogłębnej analizy sposobu użytkowania tych pomieszczeń, możliwości technicznych sprzętu oświetleniowego, oczekiwań i potrzeb inwestora oraz wymogów właściwych norm. Projektant oświetlenia musi pokonać wiele problemów technicznych występujących w warunkach niskiej temperatury m.in.:

• spadek strumienia świetlnego źródeł światła,

• skracanie trwałości źródeł światła,

• długi czas zapłonu źródeł światła,

• wychładzanie się opraw (szron, lód),

• wrażliwość układów stabilizacyjno-zapłonowych,

• pękanie i kruszenie się kloszy oraz wejść kablowych,

• problemy z konserwacją systemu oświetleniowego.

Niezawodność systemu oświetleniowego w tak trudnych warunkach środowiskowych może być zagwarantowana tylko poprzez zastosowanie opraw oświetleniowych dopasowanych do indywidualnych warunków technicznych, produkowanych z najwyższej jakości materiałów i przy zastosowaniu sprawdzonych technologii.

Punktem wyjścia do opracowania optymalnego i efektywnego systemu oświetlenia chłodni lub mroźni jest rzetelnie wykonany projekt oświetlenia. Dostępne dziś dla projektanta programy komputerowe umożliwiają dokładną symulację i weryfikację wielu wstępnych założeń. Przygotowana, najlepiej na podstawie dokładnych rysunków CAD, bryła 3D wnętrza powinna uwzględniać wszystkie, ważne z punktu widzenia systemu oświetlenia dane, takie jak:

• ogólny kształt i wymiary pomieszczenia,

• możliwe wyposażenie (np. układ regałów składowania),

• przeszkody (np. układy chłodzące umieszczone pod sufitem),

• system składowania,

• rodzaje materiałów i surowców.

Wysoka skuteczność oraz dopasowany do warunków sposób dystrybucji światła powinien zapewnić efektywność systemu oświetleniowego.

W projekcie definiowane są dokładne pola pracy (przejścia komunikacyjne, strefy składowania palet), ich wysokość, podział na strefy komunikacyjne. Ustalony zostaje także plan konserwacji oświetlenia, przekładający się na wartość współczynnika utrzymania (uwzględniający spadek poziomu natężenia oświetlenia w czasie). Na ogół załączone są również dane fotometryczne opraw oświetleniowych, przygotowywane przez producentów opraw oświetleniowych, uwzględniające dokładną charakterystykę optyczną oprawy (m.in. sposób rozsyłu światła i wartość strumienia świetlnego źródła światła).

Dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu i powyższym danym symulacyjnie obliczanych jest szereg wielkości oświetleniowych, takich jak: średnie natężenie oświetlenia na zadanej płaszczyźnie, równomierność oraz stopień ograniczenia olśnienia. Symulacji podlegać też mogą wielkości szczegółowo niedefiniowane przez normy, ale wpływające na bezpieczeństwo i komfort, takie jak np. rozkład luminancji na płaszczyznach w obrębie pól pracy. Uzyskiwane wyniki zawsze należy odnosić do wymogów normy, pamiętając przy tym, iż definiuje ona z reguły wymogi minimalne. Poza obliczeniem oświetlenia ogólnego, projektowane jest również oświetlenie awaryjne (dla np. drogi ewakuacyjnej, czy strefy otwartej).

Prawidłowy projekt oświetlenia powinien być wykonany w koordynacji z projektantem instalacji elektrycznej oraz użytkownikiem.

Programy kalkulacyjne niewątpliwie stanowią dużą pomoc w procesie projektowania systemu oświetleniowego, pozwalają na precyzyjną i szybką prezentację wyników, ale powinny być traktowane tylko jako narzędzie dodatkowe. Wyliczane wielkości muszą być racjonalnie odnoszone do norm już przez samego projektanta, który ocenia dodatkowo np. możliwy margines błędu, czy zasadność stosowania określonego typu opraw i miejsca ich lokalizacji.

Prawidłowo wykonany projekt oświetlenia, w koordynacji z projektantem instalacji elektrycznej oraz użytkownikiem, pozwala na opracowanie najbardziej efektywnego, niezawodnego i ekonomicznego systemu oświetleniowego. Najlepiej, gdy projekt jest przygotowany bezpośrednio przez specjalistyczne i profesjonalne firmy, które gwarantują kompleksowość jego wykonania: dobór najbardziej odpowiedniego typu opraw pod względem optycznym i konstrukcyjnym oraz wykonanie szczegółowych obliczeń symulacyjnych. Jednakże dopiero zweryfikowanie projektu poprzez wykonanie analizy efektywności danego rozwiązania rozstrzygać powinno o jego wyborze.

Analiza TCO – całkowite koszty posiadania

Na podstawie wykonanego projektu oświetlenia oraz danych dotyczących sposobu organizacji pracy w danej chłodni lub mroźni (m.in. danych logistycznych, czasu pracy), przygotowywany jest model TCO (Total Cost of Ownership – Całkowite Koszty Posiadania). Jest to analiza kosztów bezpośrednich i kosztów pośrednich związanych z zastosowaniem systemu oświetleniowego na danym obszarze w długim okresie czasu.

Najważniejszym składnikiem modelu jest klasyfi kacja kosztów, zawierająca bogatą listę składników, a także baza danych statystycznych o kosztach realizacji zadania oświetleniowego dla chłodni i mroźni.

Model TCO obejmuje dwie grupy kosztów:

koszty bezpośrednie – początkowe: koszty zakupu systemu oświetleniowego (opraw oraz źródeł światła), koszty instalacji elektrycznej i sterowania oraz koszty montażu sprzętu,

koszty pośrednie – koszty eksploatacji i konserwacji: zużycie energii elektrycznej, zarówno przez oprawy oświetleniowe jak i urządzenia chłodzące, aby zniwelować ciepło wytwarzane przez system oświetleniowy, koszty wymiany źródeł światła tj. zakupu i montażu nowych źródeł światła, koszty wynajęcia podnośników itp.

Pierwszym etapem jest przyjęcie danych, takich jak:

• rozpatrywany okres czasu,

• czas pracy opraw oświetleniowych na dobę,

• czas pracy opraw w ciągu roku,

• koszt energii elektrycznej wraz z prognozowanym wzrostem,

• współczynnik COP.

Współczynnik COP wg Związku Niemieckich Przedsiębiorstw Chłodniczych i Logistyki Chłodniczej (VDKL) jest przyjęty na poziomie 0,6. Jest to stosunek dodatkowej energii wydatkowanej przez urządzenia chłodzące na zniwelowanie ciepła wytwarzanego przez oprawy oświetleniowe, do energii wydatkowanej przez wszystkie oprawy oświetleniowe. Oznacza to, że przy zapotrzebowaniu na energię systemu oświetlenia wynoszącym 100 kWh, dodatkowe 60 kWh pożytkowane jest na chłodzenie.

Następnie liczymy:

• koszty zakupu opraw oświetleniowych i źródeł światła,

• koszty montażu i instalacji elektrycznej,

• koszty oświetlenia awaryjnego,

• średnią trwałość źródeł światła,

• koszty energii elektrycznej.

Kolejnym etapem jest policzenie kosztów konserwacji – a więc koszty:

• wymiany źródeł światła,

• czyszczenia opraw,

• ewentualnej naprawy bądź wymiany opraw.

Podsumowanie wszystkich danych daje pełny obraz kosztów ponoszonych przez inwestora w związku z zakupem i eksploatacją systemu oświetleniowego.

Przykładowa analiza (…)

Wydajność oświetlenia (…)

Podsumowanie

Rys. 6. Podział kosztów wg analizy TCO

Zastosowanie profesjonalnych opraw oświetleniowych w miejscach tak trudnych środowiskowo, jak mroźnie i chłodnie zapewnia ich długotrwałe, bezawaryjne oraz bezpieczne funkcjonowanie. Projekt oświetlenia takich miejsc należy przygotować, gruntownie analizując wszystkie potrzeby użytkownika, możliwe zagrożenia oraz wymogi norm. Analiza TCO, uwzględniająca wieloletnią eksploatację systemu oświetlenia, pozwala na ocenę zasadności inwestycji w dany rodzaj sprzętu oświetleniowego już na etapie projektu. Poziom kosztów pośrednich, wynikających z kosztów eksploatacji i konserwacji oświetlenia jest zawsze kilkukrotnie wyższy od kosztów bezpośrednich, wynikających z kosztów zakupu opraw oświetleniowych. Koszty widoczne (zakupu i instalacji) to około 20% całkowitych kosztów systemu oświetlenia, koszty niewidoczne to 80% kosztów całkowitych. Inwestycja w wysokiej jakości systemy oświetleniowe, pozwala na obniżenie tych kosztów w długim okresie czasu.

LITERATURA

[1] Materiały wewnętrzne firmy KRULEN Technika Świetlna.

[2] NORKA GmbH. Oprawy oświetleniowe zgodne z systemem HACCP oraz odporne na niskie i wysokie temperatury. Katalog. 2012.

[3] Materiały laboratorium NORKA GmbH.

[4] OSRAM. Lighting Program 2012/2013. Katalog.

[5] K. RYTELEWSKA, N. SIEMIENIUK, T. SIEMIENIUK: Problematyka zastosowania wybranych metod kontroli kosztów usług informatycznych w przedsiębiorstwie.

[6] WOŹNIAK K.: System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie. Praca doktorska. Akademia Ekonomiczna w Krakowie.