Nowy stan prawny i jego konsekwencje

Koniec pierwotnego R22

Zakaz dotyczy wszystkich czynników z grupy wodorochlorofluorowęglowodorów, powszechnie znanych jako HCFC – głównie czynnika R22, który pozostaje jednym z najpopularniejszych płynów w instalacjach chłodniczych i klimatyzacyjnych, szczególnie przemysłowych. Dla przedsiębiorców korzystających z instalacji i urządzeń chłodniczych oraz dla chłodniczych firm serwisowych zakaz ten oznacza dużo więcej ograniczeń niż niemożność kupienia czynnika prosto od producenta.

Podstawą prawną tego zakazu jest Rozporządzenie (WE) nr 1005/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 września 2009 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (będące wersją przekształconą Rozporządzenia (WE) nr 2037/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową).

Przypomnijmy zatem najważniejsze dla sektora chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła zasady postępowania z substancjami kontrolowanymi, zawarte w tym rozporządzeniu oraz wyjaśnijmy konsekwencje.

Jednym z najważniejszych ograniczeń dotyczących urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła, jest zakaz wprowadzania do obrotu czynników pierwotnych. Zgodnie z definicją podaną w Rozporządzeniu, substancje pierwotne oznaczają substancje, które nie były wcześniej stosowane. Artykuł 4. jasno mówi o zakazie produkcji substancji kontrolowanych, a artykuł 5. – o zakazie stosowania i wprowadzania do obrotu (wprowadzanie do obrotu, zgodnie z rozporządzeniem, oznacza dostarczanie lub udostępnianie czynników osobom trzecim, za opłatą lub nieodpłatnie). Dopiero w art. 10 podaje się odstępstwo łagodzące skutki całkowitego zakazu. Otóż do dnia 31 grudnia 2014 r. można wprowadzać do obrotu i stosować do konserwacji i serwisowania istniejących urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła czynniki zregenerowane ze stosownym certyfikatem pochodzenia i jakości. Warunkiem jest umieszczenie na pojemniku odpowiedniej etykiety zawierającej: informację, że substancja została zregenerowana, numer seryjny, nazwę i adres instalacji, gdzie dokonano regeneracji.

R22 zgodnie z obowiązującym prawem

Nie można zatem sprzedawać czynnika pierwotnego, ale też zakazane jest stosowanie go do serwisowania czy konserwacji istniejących instalacji. Jeśli firma serwisowa dysponuje „zapasem” czynnika pierwotnego, nawet kupionego przed końcem 2009 r., nie może stosować go do serwisowania i konserwacji. Praktycznie jedyną legalną formą pozbycia się takiego czynnika jest przekazanie go do zniszczenia (w rozporządzeniu nie występuje pojęcie utylizacji) jedną z metod zatwierdzonych przez rozporządzenie (np. niszczenie plazmowe, krakowanie, niektóre technologie spalania). Czynnik z grupy HCFC, który nie był jeszcze wykorzystywany w instalacji, nie może zostać przekazany do recyklingu lub regeneracji.

Skąd zatem brać czynniki z grupy HCFC do prac serwisowych i konserwatorskich? Czynniki te muszą pochodzić z już istniejących instalacji, a do ponownego użytku mogą wejść po recyklingu lub regeneracji. Rozporządzenie dokładnie definiuje zakres poszczególnych czynności związanych z powtórnym wykorzystaniem czynników:

- odzysk oznacza zbiórkę i magazynowanie substancji kontrolowanych z produktów i urządzeń, w trakcie konserwacji lub serwisowania albo przed usunięciem. Należy podkreślić, że w przypadku demontażu urządzeń/instalacji odzysk musi zostać przeprowadzony przed pracami rozbiórkowymi. Jakość czynnika po regeneracji musi być conajmniej tak dobra jak jakość nowego produktu; musi to być potwierdzone badaniami i certyfikatem;

- recykling oznacza ponowne użycie odzyskanej substancji kontrolowanej po wstępnym oczyszczeniu;

- regeneracja oznacza powtórne przetworzenie odzyskanej substancji kontrolowanej w celu uzyskania właściwości odpowiadających właściwościom substancji pierwotnej, z uwzględnieniem zamierzonego zastosowania.

Odzyskując czynnik z instalacji należy pamiętać, że jego właścicielem pozostaje operator (użytkownik instalacji, z której czynnik został odzyskany). Przeprowadzenie odzysku nie oznacza automatycznego przeniesienia praw własności na firmę serwisową, która odzysk przeprowadziła. Przeniesienie praw własności może nastąpić tylko na podstawie odpowiednich dokumentów (zgodnie z ustawą o odpadach, odzyskany czynnik traktowany jest jako odpad niebezpieczny o ile nie zostanie przekazany do regeneracji).

Zgodnie z rozporządzeniem, do obrotu (tylko do końca roku 2014!) można wprowadzać tylko czynniki zregenerowane, a odsprzedaż wodorochlorofluorowęglowodorów poddanych recyklingowi jest zakazana. Czynniki pochodzące z recyklingu (czyli odzyskane i wstępnie oczyszczone) mogą być stosowane pod dwoma warunkami:

- zostały odzyskane z urządzenia chłodniczego lub klimatyzacyjnego i do takiego zostaną wprowadzone;

- zostaną zastosowane tylko w instalacjach tego samego klienta (bez zmiany własności czynnika).

Warto zwrócić uwagę na istotną kwestię – stosowanie czynników zregenerowanych uznane jest za odstępstwo od zasadniczych przepisów. Dlatego nie można wykluczyć, że okres przejściowy, kiedy jeszcze można używać takich czynników (do końca roku 2014) decyzją Komisji Europejskiej zostanie jeszcze skrócony!

Kłopoty z R22 (...)

R22 – możliwe scenariusze (...)

Praca z czynnikami HFC (...)

Na razie czekamy

Do czasu wejścia w życie polskiej ustawy i odpowiednich rozporządzeń, obowiązują tylko certyfikaty tymczasowe dla osób, zaś nie obowiązują wymagania w zakresie certyfikacji dla firm. To oznacza brak konsekwencji prawnych dla firm zajmujących się nie tylko serwisem i montażem, ale i obrotem czynnikami z grupy HFC – obecnie nie ma w tym zakresie żadnych ograniczeń.

Nie można niestety podać pewnego terminu, po którym będą znane zasady certyfikacji osób i firm, ponieważ nie można określić terminu uchwalenia i wejścia w życie polskiej ustawy f-gazowej. Optymistyczne zapowiedzi mówią o przełomie II i III kwartału 2010 r.