Wytyczne zawarte w dokumencie dotyczącym „Warunków Technicznych Dozoru Technicznego DT-UC-90 KW/04 Urządzenia ciśnieniowe (Kotły Wodne) zawory bezpieczeństwa” określające szczegółowo sposób i warunki doboru zaworów bezpieczeństwa oraz dokumentacja techniczna producentów zaworów poparta często programami doborowymi pomagają projektantowi rozwiązać problem bezpieczeństwa instalacji i urządzeń w niej zastosowanych. O ile dobór zaworów jest czysto matematycznym wywodem bazującym na założeniach projektowych określających sposób eksploatacji o tyle umiejscowienie zaworu i poprawne zabezpieczenie instalacji hydraulicznej w instalacjach klimatyzacyjnych nastręcza często wiele wątpliwości. Mam nadzieję, iż poniższy artykuł przybliży choć częściowo problem i pozwoli odpowiednio ukierunkować przemyślenia dotyczące zabezpieczenia instalacji hydraulicznych w systemach klimatyzacyjnych i chłodniczych.

Dobór zaworów bezpieczeństwa nie powinien nikomu nastręczać problemów jako matematyczne obliczenie przepustowości zaworu dopasowanego do zładu instalacji i oczekiwanych warunków ciśnieniowych podczas pracy lub przestoju instalacji, a zawsze można go zweryfikować zasięgając opinii producenta zaworu lub bezpośrednio od inspektora Urzędu Dozoru Technicznego. W razie wątpliwości odsyłam do ewentualnego uzupełnienia wiedzy na bazie w/w dokumentu UDT lub też publikacji technicznych min. wydanych pod patronatem „Chłodnictwa i Klimatyzacji” opisujących szczegółowo tryb postępowania i obliczeń. Jedynie z tego powodu nie będę przytaczał formuł i drogi doborowej zaworów bezpieczeństwa.

Analizując zagrożenia określające wymóg stosowania zaworów bezpieczeństwa w instalacjach niskotemperaturowych (umownie w tym przypadku klimatyzacyjnych i chłodniczych) wynikają z możliwości pojawienia się wzrostu ciśnienia cieczy (freonu) w instalacji powyżej wartości bezpiecznej w następujących przypadkach:

- wzrost ciśnienia roboczego powyżej wartości działającej destruktywnie na urządzenia, ich części lub na całość instalacji w wyniku błędnej eksploatacji lub awarii urządzeń odpowiedzialnych za wytwarzanie ciśnienia, a zwłaszcza ich elementów regulująco-zabezpieczających;

- wzrost ciśnienia powyżej wartości bezpiecznej eksploatacji w wyniku zadziałania czynników zewnętrznych np. podczas pożaru.

Przy rozważaniu elementów składowych instalacji, uwzględniając atrybut bezpieczeństwa, należy zwrócić szczególną uwagę nie tylko na zbiorniki, które zgodnie z wytycznymi i wskazaniami dyrektyw PED/UDT podlegają konieczności zabezpieczenia jako urządzenia ciśnieniowe, ale projektując należy także uwzględnić powstanie sytuacji segmentującej instalację i rolę zaworów bezpieczeństwa jaką w rzeczywistości one spełnią. Praktyczne podejście sugerować będzie, iż rację mają ci inspektorzy UDT, którzy wymagają zastosowania dodatkowych zaworów bezpieczeństwa na odcinku rurociągu pomiędzy zasuwami odcinającymi zbiornik ciśnieniowy a tym zbiornikiem. Traktowanie w ten sposób odcinka zasuwa na dolocie – zbiornik ciśnieniowy – zasuwa na odejściu ma techniczne uzasadnienie. Aspekt ten dotyczy w szczególności zbiorników ciśnieniowych w agregatach wody lodowej, które nie posiadają zaworów bezpieczeństwa po stronie płaszcza wodnego, a posiadają je jedynie po stronie freonowej. W przypadku stwierdzenia wzrostu ciśnienia po stronie freonowej zadziała najpierw automatyka zabezpieczająca układ freonowy i w ekstremalnych warunkach ciśnieniowych nastąpi zrzut freonu przez zawór bezpieczeństwa. W wymiennikach freonowych typu płaszczowo- rurowego dodatkowym konstrukcyjnym zabezpieczeniem przed wzrostem ciśnienia jest element mocowania rur miedzianych z reguły wklejanych na podłożu uszczelnienia klejowego typu locktite, a następnie rozprężanych pod ciśnieniem. Wymienniki w agregatach freonowych pracują w standardowych warunkach z dopuszczalnym ciśnieniem po stronie wodnej do 10 bar, a podlegają próbom do wartości 16 bar. W wykonaniach specjalnych niektórzy producenci dopuszczają ciśnienie robocze powyżej standardowych 10 bar i w tym przypadku projektant powinien określić tę wartość na podstawie specjalnego doboru agregatu przez producenta.(...)