W branży chłodniczej są czynności, których nie należy robić: łączyć rur calowych z metrycznymi, obniżać zbyt szybko temperaturę w mroźniach podczas uruchomienia, malować grubo farbą ciasno pasowanych elementów. Takie przykłady można mnożyć bez końca.

Oczywiście wykonanie tych czynności jest możliwe, ale pochłania nieproporcjonalnie dużo roboczogodzin, wymaga nieprofesjonalnych metod i ostatecznie daje słabe wyniki. Branża chłodnicza jest pełna takich przykładów. Należy je potraktować jako metaforę. W chłodnictwie łączymy to przy czym pracuje się siłą z tym nad czym pracuje się ostrożnie i z wyczuciem. Wbrew pozorom ten typ działania nie zaczyna się w momencie rozpoczęcia budowy. Rozpoczyna się on już w momencie przyjęcia zapytania od klienta. Można powiedzieć, że wydaje się miliony w monetach jednozłotowych. Ten kto lepiej opanuje łączenie zgrubnych elementów z drobnymi ten wygrywa. 

Jest wiele sposobów podziału etapów procesu inwestycyjnego. W tabeli 1. przedstawiono jeden z nich – specyficzny dla chłodnictwa.

Jak widać poza pracą instalatorską w procesie inwestycyjnym jest wiele etapów wymagających pracy inżyniera. Od tego jak dobrze potrafi my je wykonać sami lub jak wykona je firma, której je powierzymy, zależy sukces lub porażka obu stron – klienta i oferenta.

Głównym zadaniem inżynierskim stojącym przed klientem jest odpowiednio precyzyjne określenie swojej potrzeby i przygotowanie materiałów, które pozwolą porównać oferty.

Odpowiednio przygotowane zapytanie powinno zawierać:

• podkłady architektoniczne;
• wytyczne projektowe lub księgę standardów klienta;
• formularz ofertowy (ten dokument często jest bardzo opieszale napisany).

Niestety, często klient w poszukiwaniu oszczędności lub wykonując jedynie „przymiarkę do inwestycji”, omija przygotowanie do zapytania. W efekcie dostaje bardzo różne oferty i brak realnej możliwości oszacowania kosztów – nie mówiąc już o podstawach do decyzji na temat technologii.

Oczywiście brak specyficznej technicznej wiedzy u klienta na temat chłodnictwa nie musi być czymś złym. Jak autor pisał we wcześniejszym artykule na temat outsourcingu, klient „nie technologiczny” może z powodzeniem zlecić stworzenie dokumentacji przetargowej na zewnątrz. Takie podejście zapewnia zamawiającemu dostęp do aktualnych technologii i znajomości przepisów, a jednocześnie nie wymaga tworzenia nowych działów technicznych.

W przypadku, gdy praca do wykonania nie jest nową budową należy zacząć od audytu, który precyzyjnie ustali stan aktualny.

Z drugiej strony, główne zadanie inżynierskie wykonawcy to odpowiednie zaprojektowanie instalacji, gdy przetarg już został wygrany. W tym momencie weryfikowane są założenia z oferty. Przed przystąpieniem do budowy należy przygotować przynajmniej:

• plan instalacji chłodniczej w architekturze;
• plan sterowania w architekturze;
• plan technologiczny instalacji chłodniczej;
• schematy elektryczne sterowania oraz szaf;  listę materiałów;
• harmonogram prac (zawierający terminy dostaw).

Poprawnie wykonane dokumenty są bazą, z którą może pracować kierownik robót i – co nie mniej ważne – zapewniają nam na placu budowy dostęp do odpowiednich stref w odpowiednim czasie. A wiemy, że instalacja chłodnicza często jest budowana jako ostatnia. Przesunięcia w terminach wszystkich poprzednich wykonawców zbiegają się dokładnie w czasie naszych prac. Na podstawie odpowiednio napisanej dokumentacji, odbiór UDT jest znacznie mniej skomplikowany. Nie warto wspominać jakie są konsekwencje niepoprawnie przygotowanych dokumentów wymienionych powyżej.

W Polsce, pod względem podejścia do sposobu realizacji inwestycji, istnieją niejako dwa światy. Jeden, w którym z większym lub mniejszym sukcesem zachowuje się ścieżkę opisaną w tabeli 1. (potrzeba biznesowa – projekt – zapytanie – realizacja) i drugi, w którym w poszukiwaniu oszczędności lub pozornego uproszczenia realizacji odrzuca się wszystko, co nie jest częścią fizyczną inwestycji (potrzeba biznesowa – zapytanie – realizacja).

Z obserwacji autora wynika, iż w pierwszej grupie znajdują się przede wszystkim klienci i dostawcy instalacji z zagranicy. W drugiej klienci i dostawcy Polscy. Grupy te w bardzo nieznacznym stopniu się mieszają. Tymczasem wejście na wyższy standard przygotowania i obsługi klienta pod względem dokumentacji pozwoli Polskim firmom walczyć jak równy z równym z międzynarodowymi korporacjami nie tylko w Polsce, ale może i za granicą. Oczywiście opinia powyżej nie jest regułą.

Ile to kosztuje?

Istnieje wiele metod wyceny prac inżynierskich, w tym projektowych – w naszej branży najczęściej stosowana jest wskaźnikowa i wartościowa.

Metoda wskaźnikowa wynika z doświadczenia i ogólnie stosowanych praktyk. Wyraża się w % wartości danej części inwestycji w stosunku do całości. Projekt chłodniczy zawierający:

•  plany technologiczny; 
•  chłodniczy w architekturze;
•  bilans chłodniczy i elektryczny;
•  dane doborowe urządzeń;
•  dobór automatyki,
•  kosztorys inwestorski;

ale już bez projektu centrali lub nadzoru autorskiego budowy jest wart między 1 a 3% całości.

Metoda wartościowa polega na oszacowaniu czasu pracy projektanta i pomnożeniu go przez koszt roboczogodziny, która zawiera wszystkie koszty – także dodatkowe (biuro, dojazd itd.). Zwykle roboczogodzina pracy projektanta to między 120 a 180 zł. Przygotowanie projektu instalacji chłodniczej o wartości 1 000 000 zł. trwa około 2 tygodni dla dwóch osób:

2 x 5 x 8 x 2 = 160 h

160 h x 150 pln/h = 24 000 zł

Wydruki (3 egzemplarze) = 1500 zł

Razem: 25 500 zł, czyli 2,5 % wartości inwestycji 

Czy jest to dużo, czy mało, należy rozpatrywać w kategorii tego, co kompletna dokumentacja może dać każdej ze stron.

Czy klient jest w stanie dzięki odpowiednio przygotowanej dokumentacji wynegocjować cenę obniżoną o więcej niż 2,5%?

Czy instalator dzięki odpowiedniemu podejściu formalnemu jest w stanie w ogóle startować w przetargu, a potem ograniczyć czas obecności na budowie, kupić precyzyjnie materiały, lub sprostać wymaganiom klienta, proponując innowacyjną technologię, która spełnia wymagania małego zużycia energii i ekologii?

Odpowiedź na to pytanie czytelnik na pewno zna. 

W zakres pracy biura projektowego mogą wchodzić także:

• audyt,
• nadzór inżynierski,
• kierownictwo robót,
• doradztwo, 

ale dodatkowo także pomoc w negocjacjach z zagranicznym klientem lub wsparcie biznesowe w realizacji inwestycji (relacje z dostawcami, ekipami itd.).

Podsumowując, na odpowiednim podejściu projektowym i organizacyjnym wiele zyskać może tak klient, jak i instalator. Każda ze stron ma swoje obowiązki i wymagania. Klient powinien ograniczyć czas instalatora poświęcony pomiarom i analizom na obiekcie. Z drugiej strony, ma prawo wymagać precyzyjnej i innowacyjnej oferty. Oferent ma za zadanie skupić się na ofertowaniu technologii nowoczesnej i powinien dostać w tym celu odpowiednie materiały. Takie podejście pozwoli każdej ze stron robić to, w czym jest najlepsza i pozostać przy starych przysłowiach: „płacę i wymagam” oraz „praca i płaca”.

mgr inż. Maurycy SZWAJKAJZER
właściciel Enreco sp. z o.o. spółka komandytowa