W poprzednich częściach cyklu zostały omówione mechaniczne uszkodzenia sprężarek. Czas powiedzieć o drugim typie uszkodzeń – uszkodzeniach elektrycznych. Jak już było wspomniane, uszkodzenia elektryczne to ponad 30% wszystkich uszkodzeń. Musimy jednak pamiętać, że uszkodzenia elektryczne powstają nie tylko jako niezależne uszkodzenia, ale też bardzo często jako efekt wtórny uszkodzenia mechanicznego. Jeżeli dojdzie do mechanicznego zablokowania wału sprężarki, a silnik sprężarki nie jest prawidłowo zabezpieczony, może dojść też do uszkodzenia uzwojeń silnika elektrycznego.

Mało tego, wał nawet nie musi być zablokowany, by doszło do uszkodzenia silnika. Wystarczy, że wystąpi zwiększony opór pracy sprężarki, a może dojść do przegrzania i uszkodzenia silnika. W drugą stronę to nie działa – jeśli dojdzie najpierw do uszkodzenia elektrycznego silnika sprężarki, nie będzie efektu domina i nie dojdzie do uszkodzenia mechanicznego. Uszkodzenie elektryczne nie pociąga efektem domina innych uszkodzeń sprężarki. Omawianie uszkodzeń powinniśmy zacząć od tych najpopularniejszych. Jeszcze kilka lat temu nie miałem z tym problemów – zaczynałem zawsze do uszkodzeń spowodowanych powstaniem łuku elektrycznego w sprężarce. Jeszcze nie dawno była to jedna z najczęstszych przyczyn uszkodzeń sprężarek chłodniczych. Jednak dziś jest to już marginalna przyczyna, którą możnaby nawet wykluczyć z omawiania uszkodzeń elektrycznych. A jednak cały czas to właśnie to uszkodzenie stawiam na pierwszym miejscu. Dlaczego? Jeden powód to zaskoczenie instalatorów, że można w taki sposób uszkodzić sprężarkę. Drugi powód to przeciwdziałanie uszkodzeniu – uważam, że znaczna redukcja tego typu uszkodzeń wynika z coraz lepszej edukacji instalatorów. A uszkodzenie przez powstanie łuku elektrycznego jest bardzo proste do wyeliminowania, a odpowiednie działania dają 100% skuteczność przeciwdziałania. Co to jednak jest ten łuk elektryczny i kiedy powstaje?

Jak dochodzi do uszkodzeń elektrycznych? Czego trzeba się wystrzegać, a co należy robić, by nie dochodziło do tego typu uszkodzeń? Czy samo wykonanie instalacji elektrycznej zgodnej ze wszystkimi zasadami, zaleceniami i normami jest wystarczającym działaniem zapobiegającym uszkodzeniom elektrycznym sprężarek chłodniczych? Spróbujemy odpowiedzieć na te pytania w miarę jak najdokładniej.

Łuk elektryczny, zwany popularnie efektem korony (rys. 1.), powstaje tylko w jednym przypadku – gdy w komorze silnika jest podciśnienie i w tym momencie silnik elektryczny zostanie zasilony energią elektryczną. Powietrze jest izolatorem, a więc podciśnienie powinno być jeszcze większym izolatorem. Ale w podciśnieniu powstają elektrony swobodne oraz pary cząsteczek metali odrywanych od materii. To zjawisko powstaje dopiero w podciśnieniu. Im większe podciśnienie, tym więcej cząstek metali oraz większe prędkości elektronów swobodnych. A to sprzyja powstawaniu łuku elektrycznego. Dzięki niewielkiej ilości cząstek metali powstały łuk ma tendencje samogaszenia, co jest często wykorzystywane przy urządzeniach rozłączających przepływ energii elektrycznej. Ale w przypadku sprężarek chłodniczych hermetycznych i półhermetycznych efekt samogaszenia jest już elementem wtórnym i powstałym po uszkodzeniu sprężarki. W momencie zasilenia sprężarki będącej w podciśnieniu dochodzi do powstania łuku na bolcach sprężarki, pomiędzy bolcami sprężarki a obudową sprężarki, a nawet między jej uzwojeniami. Po powstaniu takiego łuku dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń silnika sprężarki, jego uzwojeń. Uszkodzenia są wywołane przez bardzo wysoką temperaturę łuku elektrycznego.